monda lingvo

monda lingvo

domingo, 23 de mayo de 2021

 Primera lección de esperanto para ti (quienquiera que seas)


Saluton, amik(in)o. Bonvenon! = hola, amigo/a. ¡Bienvenido!

  A raíz de haberme topado hace unos días con esta preciosa foto en internet, me animo a explicar la frase en esperanto que la acompaña. Y hacerlo con el detalle suficiente como para que sirva de introducción o de lección inicial en un hipotético curso de esperanto para principiantes.



Amikoj estas floroj en la ĝardeno de nia vivo
"(Los) amigos son flores en el jardín de nuestra vida"


Notas sobre la pronunciación de la frase. Todo se pronuncia como si fuera castellano; es decir: palabras llanas y vocales claras. Pero hay que decir que:

- La j final de amikoj y de floroj se lee como una "y" en la palabra "rey" o en "voy". Esta j no afecta a que la palabra se siga acentuando sobre la penúltima sílaba: amikoj, floroj

- La letra ĝ se lee como las letras g en las palabras italianas "oggi" o "spiagga"; o como la J del inglés en “James”. Su transcripción fonética adecuada es /d͡ʒ/.

------------------------------------------------------------------------------------------

 Vocabulario y algo de gramática

- la amiko = el amigo     - la amikoj = los amigos
- la floro = la flor            - la floroj = las flores
- la ĝardeno = el jardín  - la ĝardenoj = los jardines
- la vivo = la vida            - la vivoj = las vidas

mia amiko = mi amigo       

mia amiko estas bona = mi amigo es bueno

mia amikino = mi amiga    

mia amikino estas bona = mi amiga es buena

 

     
miaj amikoj estas bonaj= mis amigos son buenos

miaj amikinoj estas bonaj= mis amigas son buenas

miaj geamikoj estas bonaj = mis amig@s son buen@s 

(Es decir, el prefijo ge- indica que se incluyen ambos sexos. La g suena siempre suave, como en "gato")

----------------------------------------------------------------------------------

Notas y explicaciones gramaticales

1.- TODOS los sustantivos del esperanto acaban en "o" : 

amiko, floroĝardeno, vivo, etc

2.- TODOS los adjetivos del esperanto acaban en "a":
 
bona (bueno, buena)
bela (bonito, bello, guapo, bonita, bella, guapa)

3.- TODOS los sustantivos y TODOS los adjetivos hacen el plural añadiendo una "j" (que se pronuncia como una "y" en las palabras españolas "soy" o "ley"):

amikoj, floroj, bonaj amikoj, belaj floroj, etc


4.- El orden entre el sustantivo y el adjetivo es, en principio, irrelevante. Porque la terminación en "o" o en "a" nos dirá siempre si es un sustantivo o un adjetivo. En español hay muchas palabras que pueden confundirse. Para verlo mejor, pongamos estas dos frases de ejemplo: 

- El hombre grueso (aquí "grueso" es un adjetivo); 
- El grueso de la pared (aquí "grueso" es un sustantivo). 

Por tanto, en esperanto: La bona amiko = la amiko bona

No obstante, lo más habitual entre los hablantes de esperanto es el orden adjetivo + sustantivo:

La bona amiko, la bela floro


5.- TODOS los equivalentes femeninos del esperanto se forman añadiendo el sufijo -in:

amiko =amigo
amikino (amik-in-o) = amiga

ĉevalo = caballo
ĉevalino (ĉeval-in-o) = yegua

patro = padre
patrino (patr-in-o)= madre

  (Ver nota * al pie del texto)
 

6.- Sobre el artículo hay que decir que:

- En esperanto hay un solo artículo determinado: la

En esperanto NO existe el artículo indeterminado (un, una, unos, unas)
 
(Ver nota ** al pie del texto) 

 
  7.- TODOS los verbos en infinitivo acaban en - i 

- esti = ser, estar
- ami = amar 
- paroli = hablar
- vivi = vivir


8.- TODOS los verbos en tiempo presente acaban en -as. 

      verbo esti (ser, estar)

- mi   ----------  estas    =  yo ------------  soy
- vi    ----------  estas      ------------  eres
- la amiko ---- estas     el amigo ----  es
- la amikoj ---- estas   =  los amigos -- son

       verbo paroli (hablar)

- mi   ----------- parolas   = yo -------------- hablo
- vi   ------------ parolas   = tú  -------------- hablas
- la amiko ----- parolas   = el amigo ------ habla
- la amikoj ---- parolas   = los amigos --  hablan


9.- Para dar aquí una noción inicial de cómo funciona la gramática del esperanto, diremos que cualquier palabra -o, más propiamente, cualquier raíz- puede transformarse en sustantivo, adjetivo, adverbio o verbo mediante la simple modificación de la vocal final. Tomemos el ejemplo de la raíz viv-:

- viv-o: vida
- viv-a: vital
- viv-i: vivir

  Obsérvese que el castellano modifica en cada caso no solo la terminación, sino también la raíz. Además, en castellano, las terminaciones para formar adjetivos, sustantivos, etc, variarán casi con cada palabra que tomemos como ejemplo. Frente a esto, en esperanto siempre serán las mismas. Tomemos ahora el ejemplo de la raíz am-:

- am-o: amor
- am-a: amoroso-a
- am-i: amar

-------------------------------------------------------------------------------------

Ortografía 

  Para terminar esta lección primera te comento lo siguienteHabrás observado que algunas letras del esperanto tienen una especie de "sombrerito": ĉ ĝ ĥ ĵ ŝ ŭ . El caso de ŭ es algo distinto y habría que tratarlo un poco aparte; aunque es algo tan sencillo como que ŭ se pronuncia /u/ (o casi mejor /w/) y se usa cuando no queremos que ella sola forme sílaba.
 
  Es el caso del español en "hueso" o en "huerto". Porque, aunque "hueso" tiene 3 vocales, en realidad solo hay 2 sílabas: hue/so. Y es que la "u" y la "e" forman lo que se llama un diptongo. En estos casos el esperanto distingue esa "u" breve, escribiéndola ŭ. Eso es todo.

   Dejémoslo ahí y veamos las otras 5 letras, todas ellas consonantes.

Alfabeto propio del esperanto: una letra=un sonido


  El signo ̂ es lo que se llama un acento circunflejo, que se usa en varias lenguas (francés, portugués, etc). El inventor del esperanto decidió usarlo para que cada sonido se representara siempre con la misma letra, sin necesidad de letras dobles. Por ejemplo, en español, para conseguir el sonido /ch/ (sonido cuya transcripción fonética más adecuada es /t͡ʃ/) hay que usar dos letras (c, h) haciendo que ninguna de ellas suene como debe, para poder crear una nueva letra que se adapte a un nuevo sonido En esperanto el sonido /ch/ - /t͡ʃ/ se representa con la letra ĉ. Igual pasa con las demás letras con "sombrerito", alguna de las cuales veremos más adelante.

  Pero, además, hay otra razón. El Doctor Zamenhof (que fue el iniciador del esperanto en 1887) escogió el alfabeto latino para escribir su lengua, pensando que era la solución más práctica para casi todo el mundo. No obstante, quiso dotar a ese alfabeto de algún rasgo que lo diferenciara, buscando añadir un detalle de identificación y de neutralidad. Y para ello añadió estos supersignoj ("signos superiores") sobre 6 de sus letras.

   Pues bien, resulta que aunque estos signos se usan en otras lenguas, no suelen recaer sobre consonantes, sino sobre vocales. Esto provoca que, con frecuencia, los teclados de ordenadores y de móviles no permitan poner estos signos sobre las consonantes. Existen programas de ordenadores y otras muchas soluciones para este problema. Pero, en aquellos casos en los que se quiera dar una solución rápida y "de andar por casa", basta con hacer lo siguiente:  añadir una "x" a la letra que necesita el sombrerito:

- ĝardeno = gxardeno (jardín)
- reĝo = regxo (rey)
- ĉevalo = cxevalo (caballo)
- ŝuo = sxuo (zapato)

  (Ver nota *** al pie del texto)


 Y acabamos esta introducción al esperanto con otra frase bonita:

Hundo estas la plej bona amiko de homo
"El perro es el mejor amigo del ser humano "(Proverbio inglés)
Nótese que cuando nos referimos a algo genérico (el perro en general; el ser humano en general) en esperanto NO se pone el artículo la. 


-------------------------------------------------------------------------------------------------------

Notas


(*) - O, si se prefiere: "el equivalente masculino se forma eliminando el sufijo -in de una palabra que la contenga". En todo caso, nótese que también en español se usa a veces el sufijo -IN- para formar el femenino. Por ejemplo: héroe - hero-ín-a; gallo - gall-in-a; rey - re-in-a, etc

   Para comprender que la solución de un afijo para solventar este problema (y otros muchos) es algo a la vez fácil y práctico, comparemos el esperanto con el inglés (cuya gramática, tan sencilla para muchas cosas, resulta agotadora para otras). Un estudiante de esperanto siempre sabrá formar el equivalente femenino y el plural que incluye a ambos géneros, sea cual sea la palabra ante la que se encuentre. El estudiante de inglés tendrá que memorizar muchísimas palabras nuevas, además de encontrarse con que en muchos otros casos la lengua no le ofrecerá la posibilidad de matizar. Y, en todo caso, siempre le quedará la duda. Veámoslo: 

- father - mother - parents  
- patro - patrino - gepatroj

- son - daughter  - children   
filo- filino - gefiloj

- bother - sister - siblings 
- frato - fratino - gefratoj

- king - queen - monarchs? 
reĝo - reĝino - gereĝoj

- duke - duchess - .....
- duko - dukino - gedukoj

- bull - cow - .....
bovo - bovino - gebovoj

- horse - mare - .....
ĉevalo - ĉevalino - geĉevaloj

- friend - friend - .....
- amiko - amikino - geamikoj



(**) - La solución que se da al problema del artículo determinado es uno de los muchos ejemplos de la eficacia del esperanto en el aprovechamiento de los recursos gramaticales. Porque para cumplir esa misma función, el castellano tiene cuatro formas distintas: ellaloslas. Y el alemán tiene dieciséis: derdiedas, den... En este punto el inglés es casi tan sencillo como el esperanto, pues tiene un solo artículo (the), si bien tiene dos pronunciaciones distintas (ðə, ði:y que además son mucho más complicadas de pronunciar que el sencillo la del esperanto. En parecidos términos, el árabe también cuenta con un solo artículo determinado أل /al/, pero su pronunciación variará según la palabra que siga.

  Nótese que hay lenguas que -en un planteamiento aún más sencillo- ni siquiera tienen artículo determinado (ni indeterminado). Es el caso del latín, del ruso o del chino. El creador del esperanto tuvo que sopesar la cuestión y decidió que la presencia de un artículo determinado aportaría muchos beneficios, a cambio de añadir muy poca dificultad. Este mismo criterio (economía/utilidad) es el que utilizó para todos los problemas gramaticales en los que tuvo que tomar una decisión. ¿Valdrían otras opciones? Naturalmente que sí. Pero para construir algo hay que tomar decisiones; y sucede con frecuencia que, sean cuales sean esas decisiones, no gustan a todo el mundo...


(***)- Hay que decir que también valdría añadir una h (= ghardeno, chevalo, shuo, etc); e incluso también vale un apóstrofo ' (= g'ardeno, c'evalo, etc). Pero la solución de la "x" es la más usada. 
  Curiosamente, con el paso del tiempo estas letras (ĉ ĝ ĥ ĵ ŝ ŭse han convertido en el "símbolo" del esperanto; es decir, es algo parecido a lo que ocurre con la letra "ñ" del castellano. 


----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Apéndice: Un poco de humor... y algo más de gramática

El bebé dice:

- "¿Tú no hablas esperanto?"
- "¿De verdad?"

(Ĉu es la partícula que se usa para interrogar)  


                               

                               






  En el cojín dice: "Yo hablo esperanto". La -n al final de una palabra es la marca del Akuzativo, y eso indica que esa palabra NO es el sujeto. Ello permite el orden libre de la frase, con lo que también podría decirse Esperanton parolas mi y de varias formas más. Pero explicar las posibilidades que eso abre requiere ya de otra lección más avanzada.

  (Y visto cuál ha sido el contenido final de este artículo, creo que más bien hemos visto casi una "Introducción a la Lingüística General". En cualquier caso, espero que le pueda servir a alguien.)

Dankon kaj ĝis la revido! (¡Gracias y hasta la vista!)

 




viernes, 21 de mayo de 2021

 Araba alfabeto por esperantistoj (daŭrigo kaj fino)


Sepa leciono
 
Literoj: ظ ط ض ص

  Por fini nian studadon pri la araba alfabeto, jen la kvar literoj kies klarigado ankoraŭ mankas. Verdire, tiuj kvar konsonantoj estas eble la plej malofte uzataj. Ĉiuj ili estas konataj kiel la “emfazaj konsonantoj” de la lingvo, aro en kiu la jam vidita litero ق devas esti inkludata. 

   Tre kurtigite, mi diru ke “emfazaj” signifas ĉi tie, ke tiuj konsonantoj devas esti elparolataj uzante la plej malantaŭajn partojn de la buŝo. Do, estu uzataj posta palato, velo kaj apudgorĝo. Ĉiukaze, jen ili.

  Pro tio, ke ĉiuj tiuj emfazaj literoj havas siajn ĝemelajn ne-emfazajn sonojn kaj formojn (pli oftajn kaj jam viditajn) la transliterado kiun mi uzos por klarigi ties fonetikon kaj sonon estos tiel simpla kiel utiligi la majusklan latinan literon en ĉiu kazo: S, D, T, Z. (Tiuj ne-emfazaj literoj estis fonetike transliteritaj de mi jene: s, d, t, z). Ni vidu:

a) La litero ص reprezentas la emfazan formon de la esperanta /s/. Kompreneble, ne estas facile ekspliki kion tio signifas. Tute simple, pensu ke temas pri iu /s/ elparolata per loko de la palato kiu situas pli malantaŭe ol la kutima loko por tiu sono. Ĉe la aliaj venontaj literoj (kaj cele ne tro ripeti la samon) apliku tiun saman klarigadon. Jen vortoj kiuj enhavas ĝin:

- /S(a)ba:h./ = صباح  (mateno)

- /m(i)Sba:h./ = مصباح  (lampo)

/uah.a fi: a:ss(a)h.ra:/ واحة في الصحراء = oazo en dezerto


b) La litero ض reprezentas la emfazan formon de la esperanta /d/. Ĝi havas la samajn laŭpoziciajn variantojn kiel la antaŭe vidita  ص . Celante ne tro ripetiĝi, ĉi tie ni montros nur la finan formon. Jen:

- /a:r-ri:a:D/ = الرّياض (Riado, la ĉefurbo de Saud- Arabio)

c) La konsonanto ط  havas sonon kiun mi reprezentu per la signo T. Ambaŭ literoj, ط  kaj ظ , havas la saman formon en ĉiu ajn pozicio ĉe la vortoj kie ili aperas. Do, estos pli facile reteni tiun detalon. Jen tri-ekzempla kompleta listo por ط :

- /Ta:(i)ra/ = طائرة (aviadilo)

- /m(a)Ta:r/ = مطار (flughaveno)

- /f(a)q(a)T/ = فقط (nur, nure)

ĉ) Sendube tiu litero ظ estas la plej malofta el la tuta alfabeto. Aldone, ĝia elparolado estas sufiĉe malklara, dependante de ĉiu regiono kaj dialekto. Do, ne tro zorgu pri ĝi. Ni vidu nur unu specimenon:

- /Z(a)la:m/ = ظلام (mallumo, obskureco)

d) Kaj jen ni alvenis ĝis la fino de la alfabeta elmontrado. Mi volus ion aldoni. Eble vi rimarkis ke mi nenion diris pri la akcento, t.e. pri la afero de kiu silabo devas esti emfazata ĉe ĉiu vorto. Nu, tiu ĉi ne estas simpla afero, kaj ties klarigado nepre devus esti pritraktita dum tro da tempo kaj tro da spaco. Aldone tiu kurseto estas nur baza enkonduko al la legado kaj skribado. Do, la akcenta afero tute malgravas. Tamen, mia konsilo estas la jena: akcentu kutime je la antaŭlasta silabo (same kiel en esperanto). Kaj, ĉefe, rimarku ke la longaj vokaloj kutime bezonos pli grandan akcenton. 

e) Antaŭ ol vidi la ĉi-lecionajn ekzercojn, volus mi aldoni iom pri la problemo de nombro kaj genro ĉe la araba lingvo:

1.- Prinombre, la araba havas tri eblecojn: ununombra, dunombra kaj multnombra.(alivorte: singularo, dualo kaj pluralo). La nombro aplikendas al substantivoj kaj al adjektivoj. Kiel supozeble, entute la afero estas ege komplika. Direndas ke neregulaj pluraloj foje ŝanĝas eĉ la vortajn radikojn. Ni vidu nur kelkajn  ekzemplojn:

- عين = okulo

- عينان  = du okuloj (jen kazo de dualo, per la tipa aldonado, je nominativo, de la finaĵo ان) 

- عيون = okuloj

- رجل  /r(a)ĵ(u)l/ = viro 

- رجال  /r(i)ĵ(a)l/ = viroj

2.- Prigenre, la araba lingvo montras du genrojn: viran kaj inan (aŭ, se prefere, iĉan kaj inan). Certe, la artikolo ال ne ŝanĝiĝas pro genro (kiel ja okazas en lingvoj kiel la hispana aŭ la franca). Tamen, la genro de vortoj aplikendas al substantivoj kaj al adjektivoj. Kelkfoje, eĉ tio okazigas la ekuzadon de alian malsaman radikon. Ekzemple:

- ولد كبير  /ŭ(a)l(a)d k(a)bi:r/ = knabo granda

- بنت كبيرة  /b(i)nt k(a)bi:ra/ = knabino granda

Estu paco kun vi (vidu sube)

-------------------------------------------------------------------

Ekzercoj

Ni vidu nun kelkajn tre uzeblajn ĉiutagajn frazojn: 

- /a:ss(a)la:m 3l(a)i:k(u)m/  السلام عليكم = estu paco kun vi (saluton)

- /ŭa 3l(a)i:k(u)m a:ss(a)la:m/  وعليكم السلام = kaj estu paco kun vi (resaluton)

- /S(a)ba:h. a:l ĥ(a)i:r/ صباح اخير = bonan matenon

- /m(a)rh.(a)ba:n/  مرحباً = bonvenon / saluton

- /k(a)i:f(a) a:lh.a:l/  كيف الحال؟ = kiel vi fartas?

- /a:na: b(i)ĥ(a)i:r ŝ(u)kra:n/ أنا بخير، شكراً  = mi fartas bone, dankon

- /ma:(i)sm(u)k/  ما اسمك؟ = kiel vi nomiĝas?

- /i:smi: m(u)h.(a)mm(a)d/  اسمي محمّد 
= mi nomiĝas Mohamedo (aŭ vian nomon)

- /a:na: la: a:t(a)k(a)ll(a)m a:l 3r(a)bi:a/ : أنا لا أتكلّم العربية  
= mi ne parolas la araban

- /h(a)l a:nt(a) t(a)t(a)k(a)ll(a)m ali:sbi:ra:ntu:/ : هل أنتَ تتكلّم الإ سبرانتو؟  
= ĉu vi parolas esperanton?


- /n3m a:li:sbi:ra:ntu: l(u)gh(a) ĵ(a)mi:la/ : نعم. الإ سبرانتو لغة جميلة  
= jes. Esperanto estas bela lingvo 

- /a:na: (u)h.(i)b(u)k/ : أنا احبك  = mi amas vin

mi amas vin


- /a:ssla:m ŭa alh.(u)b(u)l(a)k(a)/ : السلام و الحبُ لك  
= pacon kaj amon al vi

- /a:ra:k(i)la:h.i:qa:n S(a)di:qi:/ : أر اك لا حقاً صديقي  
= ĝis poste, mia amiko


Literoj rekonitaj, celoj plenumitaj. Gratulon


















 

jueves, 20 de mayo de 2021

 Araba alfabeto por esperantistoj (daŭrigo)

Sesa leciono

Literoj: ث ت غ ع

a) La sono kiun reprezentas la litero ع estas iom kutima ĉe semidaj lingvoj, sed estas ĝi tute nekonata en la okcidentaj idiomoj. Ni diru ke tiu ĉi sono similas al blekado de ŝafoj; t.e. la gorĝo ludas la tutan rolon, dum eligante la aeron. Ne tro zorgu, se vi ne atingas ĝin ĝuste, ĉar en kelkaj semidaj lingvoj kaj dialektoj, tiu sono preskaŭ -aŭ  eĉ tute- malaperis. 

  Estas diversaj manieroj fonetike reprezenti ĝin. La plej tradicia estas tiu per la signo ʕ .Tamen, mi uzos la signon 3, pro tio ke ĝi estas pli facile atingebla kaj, aldone, ĝi estas la signo uzata de arablingvanoj ĉe iliaj retaj babilejoj kiam ne eblas arabaj literoj.

(Ekde tiu ĉi leciono, ĉiuj ekzemploj estos montrata per “realaj vortoj”; eĉ tiuj kiuj aperas en la unua parto de la leciono, kie oni praktikadas la novajn literojn, kaj kie kutime oni uzis "imagajn vortojn")

  Nun ni vidu kiel ع estas uzata laŭ la pozicio kie ĝi aperas: 

- /3i:n/ = عين (okulo)

- /a:l3r(a)bi:a/ = العربية (araba -lingvo aŭ lando)

- /m3/ = مع (kun)


Ĉu tiu estas la Aladena lampo...?/ هل هذ مصباح علاء الدين؟
/h(a)l h(a)d.(a) m(i)s.ba:h. 3la:a:ldi:n/ (vidu supre kaj je venonta leciono)



b) La litero غ aspektas tre simile al la ĵus vidita litero ع. La sola diferenco estas la supra punkto ĉe غ. Tamen, la sono estas tute malsama, ĉar غ estas sono kiu samtempe similas al /g/, al /ĥ/ kaj al franca guturala /r/. Tiu litero غestas fonetike reprezentata per multaj diversaj signoj: ghɣ, ʁ... Pro evidenta facileco por ĉiuj, gh estos tiu uzata de mi. 

Laŭ ĝia pozicio, غ funkcias tute simile al ĝia ĝemela ع. Do:

- /gh(a)za:l/ = غزال (gazelo)

- /l(u)gha/ = لغة (lingvo)

- /fa:r(i)gh/ = فارغ (malplena)

c) La litero ت reprezentas la sonon de la esperanta /t/. Atentu, ke ت tre similas al ja jam vidita ب /b/. Kaj ĝi ege similas ankaŭ al ث /th/, kiun ni vidos tuj poste. La tri literoj havas la saman manieron modifiĝi laŭ sia pozicio. Jen:

- /tu:n(i)s/ = تونس (Tunizo)

- /k(i)ta:b/ = كتاب  (libro)

- /a:nt(a)/ = أنتَ  (vi, ci, se viro. Atentu la superan mallongan vokalon /a/ : تَ)

- /a:nt(i)/ = أنتِ  (vi, ci, se virino. Atentu la suban mallongan vokalon /i/ : تِ)


ĉ) La tre simila konsonanto ث sonas kiel la angla th ĉe la vorto think. Ĝi estas reprezentata de fakuloj per la signo θ. Pro plifacilecaj kialoj, kaj vidite ke ث ne tro kutimas, mi uzos th por indiki tiun sonon. Tiu  ĉi litero prezentas la samajn laŭpoziciajn variantojn kiel siaj gefratoj ب  kaj ت . Mi nur montros tiujn du sufiĉajn ekzemplojn:

- /th(a)la:tha/ = ثلاثة  (tri)

- /a:ltha:l(i)th/ = الثالث  (la tria)


e) Kelkaj gramatikeroj

1- Kvankam la ĉefa celo de tiu kurseto estas la bazaj scioj pri la araba skribsistemo, kelkaj gramatikaĵoj estas vidindaj. Ni vidu la ĉefajn pronomojn:

- أنا /a:na:/ = mi

- أنتِ , نتَ /a:nt(a), a:nt(i)/ = singulara vira kaj virina vi

- هو /h(u)ŭ(a)/ = li

- هي /h(i)j(a)/ = ŝi

- نحن  /n(a)h.n(u)/ = ni
......
mi kaj vi / أنا و أنت


2.- Pri la verba konjugacio, ni vidos kiel estas la as-tempo de la verbo voli. En la araba lingvo ne ekzistas la infinitivo. Do, por nomi la bazan formon de iu ajn verbo, oni diras la pasean formon de la singulara tria persono.  Ni ne tro zorgu  pri tio, kaj pli bone ni vidu kiel konjugaciiĝas la verbo أراد /a:ra:d/ (li volis, voli).

 Notu: Pronomoj ne estas uzataj antaŭ la diversaj verbaj personaj formoj, ĉar la komenciĝo de ĉiu formo montras pri kiu persono temas.

- أريد  /u:ri;d/ = mi volas
- تريد  /t(u)ri:d/ = vi volas (se viro)
- تريدين  /t(u)ridi:n/ = vi volas (se virino)
- يريد  /j(u)ri:d/ = li volas
- تريد  /t(u)ri:d/ = ŝi volas (sama al la vira vi-finaĵo)
- نريد /n(u)ri:d/ = ni volas
.......

------------------------------------------------------

Ekzercoj pri legado

  Male al la antaŭa leciono, ni vidu en tiu ĉi leciono kelkajn vortojn el fremdaj devenoj kiuj eniris la araban lingvon: 

- كيلوغرام  /ki:lu:ghra:m/ = kilogramo

- كيلومتر  /ki:lu:m(i)tr/ = kilometro

- كريستال /kri:sta:l/ = kristalo

- بنك  /b(a)nk/ = banko

- ديناميكا  /di:na:mi:ka:/ = dinamiko

- تاكسي  /ta:ksi:/ = taksio

- تلفزيون  /t(i)l(i)v(i)zi:u:n/ = televidilo

- بترول  /b(i)tru:l/ = petrolo, nafto

- شاي  /ŝa:i:/ = teo

- قهوا  /q(a)hŭa:/ = kafo

Kaj nun, jen kiel diri dankon

- ! ثكراً  /ŝ(u)kra:n/ = dankon!


Dankon al vi de l'koro/ شكراً لكم  من القلب
/ŝukra:n l(a)k(u)m, m(i)n a:lq(a)lb/


   Ni ne pritraktos la aferon pri gramatikaj kazoj, sed almenaŭ direndas, ke ĉe la araba lingvo aperas tri malsamaj kazoj: nominativo,akuzativo kaj genitivo. Kurioze, la vorto ثكراً ,same kiel en esperanto, aperas je akuzativa formo (markita per la duobla streketo sur la litero alif: اً )


--------------------------------------------------------------------------------------

Kaj jen ligilo al la sepa kaj lasta leciono de la kurseto:


 


miércoles, 19 de mayo de 2021

Araba alfabeto por esperantistoj (daŭrigo)


Kvina leciono

Literoj: ن ذ د ش س

a) La litero  س  sone egalvaloras la esperantan /s/. Ni vidu kiel uzi ĝin per kelkaj imagaj vortoj:

- /su:ba:/ = سوبا

- /li:msa:r/ = ليمسار

- /ki:ls/ = كيلس

b) La litero ش ekvivalentas la esperantan /ŝ/. La sola diferenco je aspekto rilate al la ĵus vidita س estas la tri supraj punktetoj. Fakte, ambaŭ literoj funkcias ortografe je la sama maniero. Ni vidu:

- /ŝu:q/ = شوق

- /ka:kŝu:/ = كاكشو

- /ba:lŝ/ = بالش
المناخ /a:lm(a)na:ĥ/ = la klimato (de tie devenas almanako; vidu sube)


c) La litero د havas la saman sonon kiel la esperantan /d/. Tiu malgranda litero ne allasas postajn kunligaĵojn. Ni vidu:

 -/du:h.a:/ = دوحا

- /i:dra:su:/ = يدراسو

- /qa:sd/ = قاسد


ĉ) La tre simila litero ذ havas sonon kiu ne ekzistas en esperanto nek en multaj aliaj lingvoj. Temas pri la sono kiu, laŭ fonetikaj signoj, estas reprezentata kiel ð. Do, temas pri "ia milda d", en kiu la lango tuŝetas la suprajn dentojn (je la posta flanko) kiam la aero eliras la buŝon. Ĝi aperas en la anglaj vortoj thethis. Mi reprezentos ĝin per /d./. El ortografia vidpunkto, ĝi funkcias same al sia ĝemela litero د . Ni vidu:

-/d.a:l/ = زال

-/bi:ŝd.u:la:/ = بيشذولا

- /ku:d./ = كوذ

d) La litero ن sonas kiel la esperanta /n/. Pliaj fonetikaj klarigadoj ne estas bezonataj.  Do, jen kiel ن devas esti uzata je skribado. (Vidu, ke ن kiam situanta komence aŭ meze de vorto, tre similas al aliaj literoj jam viditaj. La supra punkteto estos tre utila cele ĝia distingado).

- /nu:b/ = نوب

- /ki:nka:/ = كينكا

- /ĵu:ri:n/ = جورين

e) Antaŭ ol vidi kelkajn ekzercojn, mi devas klarigi ion. Nun, ke ni povas formi la vortojn “suno” kaj “luno” oni devas ion ekspliki. Jen kiel skribi suno kaj luno:

- شمس  /ŝ(a)ms/ = suno
 قمر  /q(a)mr/ = luno

Sunaj kaj lunaj literoj


  Mi nun aldonos la artikolon al ambaŭ vortoj, kaj jen “la suno kaj la luno”. Mi fonetike trans-skribos la entuton:

- الشمس والقمر /a:ŝŝ(a)ms ŭa a:lq(a)mr/

 Vidu, ke kiam mi aldonos la fonetikan trans-skribadon, la litero /l/ de la artikolo NE estu prononcata. Sialoke, aperos dufoje la sono de ش. Tio okazas antaŭ la konsonanto ش  kaj antaŭ multaj aliaj: ل س ن ر, ktp (pli-malpli ĉe la duono de la tuta alfabeto). Tiuj konsonantoj estas konataj kiel sunaj literoj
  
  En la kazo de “luno”, la litero /l/ estas devige elparolata. Same okazas kun multaj aliaj konsonantoj (و ج ك ف ) kiuj estas konataj kiel lunaj literoj. Mi ne faros la listojn de ambaŭ kazoj, ĉar tio neniel estas parto de la celo de tiuj bazaj lecionoj. Mi nur volas ke vi sciu ke tiu distingo ekzistas. (Cetere, vi povos tion serĉi surrete, en arablingvaj instruejoj).

-------------------------------------------------------------------------

Ekzercetoj

  En tiu ĉi fina parto de la leciono, ni denove vidos kelkajn verajn arabajn vortojn, kune kun ilia trans-skribado kaj ilia esperanta signifo. Prefere, mi elektis vortojn kiuj, pro diversaj kialoj, devenas el arabaj aŭ mezorientaj originoj kaj kiuj -nuntempe kaj preskaŭ tutmonde- similas al esperantaj kaj “okcidentaj” vortoj. Eble vi iom miros pri kiom vi jam povas legi:

الكحول  /a:lk(u)h.u:l/ = alkoholo

المناخ  /a:lm(a)na:ĥ/ = klimato (kaj, de tie, almanako)

سكر  /s(u)k(a)r/ = sukero

أمير  /a:mi:r/ = emiro, araba princo

بازار  /ba:za:r/ = bazaro

سوريا  /su:ri:a:/ = Sirio (lando)

إكسير  /i:ksi:r/ = eliksiro

- كيميا /ki:mi:a:/ = ĥemio, kemio

- مسجد  /m(a)sĵ(i)d/ = moskeo

المخزن  /a:lm(a)ĥz(a)n/ = magazeno

الجزيرة  /a:ĵ(a)zi:ra/ = la insulo. Ĝi signifas ankaŭ “duoninsulo”. 



  Fakte, الجزيرة estas vorto tre uzata por nomi multajn urbojn kaj lokojn ĉe la arabaj landoj. Ekzemple, ĝi estas la nomo de la plej fama arablingva televida kanalo, kies sidejo estas en la eta lando Kataro (kies geografia formo aspektas kiel “insuleto”).