ARUNDO 

Mallonga urba historio

    Arundo estas la esperantigita nomo de Ronda, kiu estas urbo situanta ene de la provinco Malago, je ĉirkaŭ 100 kilometroj de la ĉefurbo. Nuntempe ĝi havas 35.000 enloĝantojn.

  La originoj de la urbo troviĝas en la kelta civilizacio, dum la 6-a jarcento a.K. La fenicoj fondis apudan vilaĝeton Acipino, kaj post la greka konkero la vilaĝo nomiĝis Runda.

   Poste, Julio Cezaro donis al Arundo la kategorion “urbon”. De tiam, la enloĝantoj de la romia Arundo kaj tiuj de la apuda Acipino estis konsiderataj romianoj.

  Post la islama konkero de la Iberia Duoninsulo, Arundo apartenis al la Kordova Kalifejo. Post la malapero de la Kordova povo, la urbo fariĝis sendependa regno (tajfo). En la jaro 1485 la Kastiliaj gereĝoj konkeris la urbon, post longa sieĝo.

   En la jaro 1572 fondiĝis la Arunda Nobela Rajd-Societo, kun la celo trejni la junajn nobelulojn por la defendo de la reĝlando.

 

   Dum la Napoleona invado de Hispanio, Arundo suferis gravajn damaĝojn. La francaj trupoj detruis la romian kastelon, kiu poste estis la araba alkazabo. Krome, ili detruis multajn muelejojn, kio ruinigis la zonon. Tiam, multaj arundanoj kaŝiĝis ĉe la montaro por lukti kontraŭ la francaj trupoj; naskiĝis tiam la mito de la "bandoleroj" (t.e. montaro-banditoj).

  Je la komenco de la 20-a jarcento naskiĝis la Arunda Ŝparkaso, kiu estas la plej grava en Andaluzio, kaj tio ege vigligis la urbon.Tamen, post la hispana enlanda milito (1936-1939), multaj arundanoj devis elmigri en Eŭropon kaj en aliajn industriajn regionojn de Hispanio.

ĈEFAJ VIDINDAĴOJ

La Nova Ponto

  Sendube ĝi estas la simbolo de la urbo kaj la ĉefa turisma allogaĵo. Oni starigis ĝin dum la 18-a jarcento. Temas pri ŝtona ponto kun tri pordaj arkoj super la rivero Gvadalevino. Ĝi ebligas trapasi la konatan Tajo (prononcu /taĥo/, t.e. la “Tranĉo”), je 120 metroj alte.

La Taŭroludejo

   Laŭdire, ĝi estas la plej antikva monumenta taŭroludejo en la mondo. La urbo Arundo estas konsiderata kiel unu el la luliloj de la moderna taŭroludado, kiu komenciĝis en la 18-a jarcento. Ĝi estis inaŭgurata en 1785. La diametro de la toreejo mezuras 66 metrojn, pro kio ĝi estas la plej ampleksa en la mondo.

Preĝejo Santa María la Mayor

    La reĝo Ferdinando la Katolika ordonis starigi kristanan preĝejon sur la iama moskeo de la urbo. La moskeon oni konstruis dum la 13- a jarcento kaj ankoraŭ konservas restaĵojn de la mihrabo. La konstruado daŭris du jarcentojn, kaj pro tio aperas du arkitektaj stiloj malsimilaj laŭ la diversaj konstruaj etapoj: gotika kaj renesanca.

La Palaco de la Maŭra Reĝo

  Tiu konstruaĵo situas ĉe la historia kvartalo de la urbo. Temas pri domo de neregula dezajno kiel labirinto. Sur la fasado stariĝas du malsimilaj turoj. Ene de la domo abundas ŝtuparoj, per kiuj oni eblas malsupreniri en la fundon de la Tajo, ĝis 60 metroj. Sur la posta parto oni konstruis belegan ĝardenon. 

La Monaĥejo Santo Domingo.

   La Katolikaj Gereĝoj ordonis starigi ĉi tiun monaĥejon por la dominikana ordino, en la jaro 1485. De antaŭ kelkaj jaroj, post rekonstruo, ĝi utilas kiel kongresejo por diversaj kulturaj aktivaĵoj. Ekzemple, ĝi estis uzata kiel la kongresejo por la Hispana kaj la Andaluzia Esperanto-Kongresoj de la jaro 2014.

LA ETA NIKOLASO

   Antaŭ kelkaj monatoj mi, tute hazarde, trovis librojn de la franca infano-rolulo “La Eta Nikolaso” (franclingve: Le Petit Nicolas). Certe mi iam aŭdis pri tiuj libroj kiam mi estis junulo. Sed mi neniam legis ion el tiuj libroj. Tamen, mi decidis aĉeti unu volumon el tiuj “aventuroj”. Sed kiam mi eklegis ĝin,  mi tiom ŝatis ĝin  ke, apenaŭ kelkajn tagojn poste, mi reiris al la vendejo kaj aĉetis du aliajn librojn. Tuj poste mi decidis reserĉi pri la origino, la aŭtoroj kaj la travivado de tiu historietoj. Jen mia artikoleto.

  La eta Nikolaso estas ĉefrolulo de rakontoj celantaj, unuavide, la infanajn legantojn. Tio ne estas tute vere ĉar, se oni tralegas tiujn rakontojn, oni povas tre klare rimarki ke, fakte, tiuj historietoj estas verkitaj precipe por plenkreskuloj. Certe, analizante la tekstojn, ties argumentojn, intrigojn kaj humuron, oni tre rapide konstatas tion, ke temas pri “psikologia studado” de la homa estaĵo, ne gravas ĉu infana aŭ adolta. Verdire, tiuj libroj estas pioniroj en la moderna literaturo por infanoj.

    Nikolaso estas 8 jaraĝa infano kiu loĝas kun siaj gepatroj. Li havas kelkajn amikojn (franclingve: Alceste, Rufus, Clotaire kaj aliaj) kaj eĉ unu amikinon (temas pri najbarino kiu nomiĝas Marie-Edwige). Tiuj amikoj  kutime akompanas lin ĉe la lernejo kaj ankaŭ ĉe ilia ludado. Tiuj knaboj estas tre petolemaj, kaj, tre ofte, okazigas problemojn al la adoltoj. La rakontoj estas parodioj kie oni tre lerte analizas rezonadojn de infanoj kaj ankaŭ de plenkreskuloj. Oni konkludas ke, multfoje, ankaŭ la adolta mondo estas tre naiva, kaj ke, fine, adoltoj tre ofte miskondutas.

    La aŭtoroj de tiuj rakontoj estas du francoj. La tekstoj estis farataj de la fama René Goscinny, kiu estas tutmonde konata pro la “Aventuroj de Asterikso”. La desegnisto estis Jean-Jacque Sempé, kiu multe kunlaboris pere de siaj desegnoj en diversaj francaj gazetoj kaj bildstrioj. 

  

  La 5 ĉefaj originalaj libroj de “La Eta Nikolaso” estis publikigitaj inter 1959 kaj 1964. Poste, precipe pro tio que Goscinny estis tre okupata de aliaj projektoj (ĉefe, sed ne nur, de Asterikso kaj Lucky Luke), ambaŭ aŭtoroj decidis  halti, aŭ almenaŭ pauzi, en siaj kreitaĵoj pri Nikolaso. 

  Tamen, multajn jarojn poste, la filino de Goscinny, Anne, eltrovis pliajn manuskriptojn faritajn de sia patro, kaj ankaŭ konsideris, ke ekzistis multaj rakontoj publikigitaj en revuoj kaj gazetoj dum la finaj 50aj jaroj kiuj meritis esti eldonitaj en veraj “libroj”. Farante tion, oni evitus ke tiuj verkaĵoj povus malaperi el la historio de infano-noveloj. Tiam ŝi decidis kontakti denove kun Sempé. Ambaŭ parolis kaj interkonsentis eldoni tiujn “novajn” aventurojn, aldonante, kompreneble, la novajn desegnojn faritajn de Sempé.

   La “aventuroj de Nikolaso” estas eldonitaj en pli ol 30 lingvoj, inkluzivante la latinan, la marokan araban kaj kelkajn regionajn francajn lingvojn. La kvanto de vendoj transpasas la nombron 10 milionojn.

  Bedaŭrinde, almenaŭ laŭ mia scio, tiuj rakontoj estis neniam tradukataj en Esperanton. Eble pro tio, ke ili estas “tro francaj” kaj ke la traduko de tipaj francaj infanaj idiomaĵoj (kiuj “trempas” la tekstojn) ne estas facile tradukeblaj sen la risko perdi grandan parton de siaj spritecoj. Fakte, mi mem ne legas ilin en la hispana, ĉar tiam preskaŭ la duono de la intereso malaperas.

   Malgraŭ tio, ke ĝi estas malfacile tradukebla kaj neniam esperantigita, mi almenaŭ esperantigos kelkajn paragrafojn. Temas pri parto de la rakonto “Clotaire havas  okulvitrojn”, publikigita en 1964:

“Kiam Clotaire alvenis al lernejo en tiu ĉi mateno, ni estis forte impresitaj, ĉar li havis okulvitrojn sur sia vizaĝo. Clotaire estas bona kunulo kiu estas la lastulo de la klaso, kaj ŝajnas ke estas pro tio, ke oni metis okulvitrojn sur li.

...La unuaulo de la klaso estas Agnan, kiu estas la nura kiu uzas okulvitrojn... Agnan, kiu estas la karulo de la instruistino, ĉiam timas ke alia kompano estu la unua de la klaso

Ĉu vi vidis miajn okulvitrojn? demandis Clotaire al Agnan. Nun mi estos la unua en ĉio, kaj mi estos tiu kiun la instruistino sendos preni la mapojn kaj forviŝi la skribtabulon!

Ne sinjoro, ne sinjoro! La unua estas mi! Kaj krome, vi ne rajtas veni al lernejo en okulvitroj!

Kaj mi, diris Rufus, mi petos al mia patro por ke li aĉetos al mi okulvitrojn, kaj ankaŭ mi estos la unua!... Ni ĉiuj petu tion al niaj gepatroj kaj, tiel, ni ĉiuj estos la unuaj kaj la karuloj de la instruistino!!"

    Kaj tiu estis mia artikoleto pri tiu simpatia rolulo kiun mi ekkonis antaŭ nelonge. Mi esperas ke nun vi almenaŭ scias iom pri tiu “eta Nikolaso” kaj ke vi, iun tagon, legu iom el tiuj libroj. Almenaŭ en via denaska lingvo. Tre eble, tiuj rakontoj plaĉos al vi. Dumtempe, mi pripensos ĉu mi tradukos, komplete, kelkajn el tiuj historietoj en Esperanton...   

  Pri la Aventuroj de Astérix, vidu tiun mian artikoleton: https://pacamondo.blogspot.com/2018/04/tiu-ci-artikolo-temas-pri-la-fama.html