monda lingvo

monda lingvo

domingo, 21 de octubre de 2018

A.- MONUMENTA MALAGO.

    Malago estas certe unu el la plej malnovaj urboj en Eŭropo. Ĝi estis fondata de la fenicoj ĉirkaj la 8-a jarcento a.K. Do, preskaŭ 3.000 jaroj de historia okazintaĵoj kiuj, kompreneble, implicas la eblecon trovi multajn historiaĵojn. Tamen, verdire, multaj el tiuj historiaj vestiĝoj estis perditaj tra la pasado de la jaroj pro naturaj, militaj aŭ politikaj kialoj. 

   Malgraŭ tio, oni povas ankoraŭ ĝui kelkajn tre gravajn historiajn restaĵojn. Ĉi tie oni pritraktos la 4 plej reliefigindajn : la katedralo, la romia teatro, la Alkazabo kaj la Kastelo de Gibralfaro.

1. LA KATEDRALO.

      La nuntempa Malaga katedralo estas starigita en la loko okupita origine de la ĉefa urba moskeo. Oni devas rememori ke la islama regado de Malago daŭris preskaŭ 8 jarcentojn.

    La katedralaj vorkoj komenciĝis je la unua jaroj de la 16-a jarcento, tuj post la konkero de la urbo far la Katolikaj Gereĝoj.  Tiuj vorkoj daŭris ĝis la fino de la 18-a jarcento. Tiu longa daŭro kreis grandan diversecon de arkitekturaj stiloj. Tial, oni eblas vidi ĉe la katedralo la jenajn stilojn : malfruan gotikan, renesancan, barokan kaj nov-klasikan.
   
       

    Popole kaj populare, la Malaga katedralo estas konata per la kromnomo “la Manquita” (t.e. la “unubraka kripla”), pro tio ke mankas al ĝi unu el la du ĉefaj turoj. La kaŭzo de tiu nefiniĝo de la vorkoj estas ke, tre ofte, la mono por la konstruado de la katedralo estis fine elspezita en aliaj gravaj politikaj aferoj (kiel, ekzemple, la financa subteno al liberalaj movadoj kaj revolucioj). Ekde la fino de la 18-a jarcento, multaj projektoj estis planataj cele la finiĝon de la konstruaĵo. Sed, finfine, la ĝenerala opinio estas ke pli bone ne fini ĝin, kaj do, oni ĝuu tian specifaĵon de nefinita arta verko.

    Sed ne nur mankas la suda turo, ĉar mankas al ĝi ankaŭ kelkaj flankaj turetoj, statuoj kaj balustrado kiu devus ĉirkaŭiri la perimetron de la konstruaĵo.

    En gotika stilo estas precipe la portalo de la Preĝejo de la Sanktejo (vidu sube). La ĉefaj elementoj ene de la katedralo apartenas al baroka stilo. Nov-klasika estas la nova ĉefa fasado, finita en 1782.

   La teretaĝa dezajno enhavas gotikajn kaj renesancajn elementojn. Ĝi estas dividita je 3 navoj kun absida koridoro. Tio ĉio estas kovrita de volboj. Korintikaj pilastroj kaj kapiteloj aperas ĉe la ĉefaj kolonoj.

   Apud la flankaj koridoroj troveblas granda serio de kapeloj, ene de kiuj oni povas admiri aprezeblajn pentraĵojn kaj skulptaĵojn de diversaj gravaj hispanaj artistoj, kiel Alonso Cano kaj Claudio Coello.

   Menciendas ankaŭ la Katedrala Muzeo, kiu kunigas neuzatajan religiajn objektojn, pentraĵojn, arĝentaĵojn kaj manuskriptojn.

Preĝejo de la Sanktejo (Iglesia del Sagrario) 

     Tiu kirko situas apud la ĉefa katedrala konstruaĵo. Tiu estis la unua parto de la katedralo kiel unue planita. Tamen, la projekto fine ŝanĝiĝis kaj hodiaŭ ĝi estas sendependa preĝejo. Ĝia fasado estas la plej grava malfrua gotika vidindaĵo en la tuta urbo. La ena retablo estas menciinda kaj vidinda.



Placo de la Episkopo

   Fronte al la ĉefa fasado de la Katedralo oni povas vidi la belegan kaj, hodiaŭe, tre turismeman Placon de la Episkopo. Je la dekstra flanko situas la mirinda Episkopa Palaco, kies kolorplena kaj bunta fasado estas fotinda. Ene de la konstruaĵo estas grava artoplena korto kaj tore-arta muzeo.



2.- ROMIA TEATRO

     Ĝi situas ĉe la okcidenta flanko de la Alkazabo. Ĝi estis konstruata dum la epoko de la imperiestro Aŭgusto, en la 1-a jarcento p.K. Ĝi estis uzata dum 2 jarcentoj por la ludado de teatraĵoj. Poste, ĝi estis forlasita kaj forgesita por tiaj aktivaĵoj.

    Dum la Mezepoko kelkaj el ĝiaj elementoj (konstru-ŝtonoj, kolonoj, ktp) estis uzataj de la islamanoj por la konstruado de la araba alkazabo. Kaj iom poste, iamaniere, la teatrejo enteriĝis kaj nevidebliĝis. Do, ĝi restadis nevidebla sub la grundo dum multaj jarcentoj.
      
      
  
     Tute hazarde, en 1951, dum la vorkoj por la konstruado de urba “kultura domo”, oni malkovris kelkajn “antikvajn ruinojn” kiuj, post faka studo, estis pruvataj aparteni al la romia epoko. Tiel, iom post iom, oni elfosis la reston de la teatro. Tiel, 30 jarojn poste, la “kultura domo” estis faligita kaj danke al tio, hodiaŭe, oni povas vidi kaj ĝui la tutan aspekton de la monumento kaj ties ĉirkaŭaĵojn. Kaj kvankam ĝi estas tre restaŭrita, estas ĝi tre aprezebla vidindaĵo. Ni pensu ke ne ĉiu urbo havas romian teatron.


3.- LA ALKAZABO ( ARABA KASTELO)

Historiaĵoj

  La kalifo-regno de Kordobo falis en 1031. Tiam naskiĝis multaj tajfo-regnoj. La vorto “tajfo” signifas “ribela frakcio” kaj estas la nomo donita al tiuj malgrandaj regnoj kiuj anstataŭis la Kordoban kalifecon. Unu el la ĉefaj tajfoj estis tiu de Granado. La reĝo de Granado nomiĝis tiutempe Badis, kaj tuj post la kreado de sia regno, li inkluzivis la urbon Malago en la Granada tajfo-regno. 

  Tiu reĝo Badis iniciatis la konstruadon de la Malaga alkazabo, meze de la 11-a jarcento. Ŝajnas ke ĝi estis konstruata sur la ruinoj de ia antaŭa defendocela romia fortikaĵo. La ĉefaj materialoj uzataj estis konstru-ŝtonoj kaj brikoj. La nova alcazabo havis du celojn : armea kaj palaca. Do, krom la milita funkcio, ĝi devus esti la loĝejo por la Granada reĝoj aŭ por tiuj kiuj , vice de ili, estus la guberniestroj de la urbo.

  La konstruaĵo havis du ringojn de muregoj, unu ene de la alia. Dum tiuj jarcentoj staris pli ol 110 turoj ĉirkaŭ la fortreso.

  Temis pri tre fortika kastelo, pro tio ke por alveni trans la enirejoj , necesis transiri 3 muregojn kaj 8 pordegojn. Laŭ la opinio de historiaj fakuloj, nur kasteloj starigitaj de krucmilitistoj en Sirio havas tian fortikecon.
 
            
    
    Dum multaj jarcentoj, eĉ post la falo de la islamaj regnoj en la Ibera Duoninsulo, tiu alkazabo utilis kiel armea fortreso. Sed en la mezaj jaroj de la 19-a jarcento la militistoj estis eligitaj. Post tiu elloĝigo de la armeo, la konstruaĵo tre rapide difektiĝis. Multaj familioj eniris la lokon loĝi tie, konstruante siajn proprajn domojn.

   En 1933 komenciĝis la eldomigado de tiuj familioj kaj, tuj poste, ankaŭ la riparado de la tuta konstruaĵo.


Itinero

    Antaŭ la enira pordego oni trovas buston de sinjoro Juan Temboury, kiu multe klopodis cele la restaŭradon de la Alkazabo. 
   Post la enirejo, la vojo supreniras konstante ĝis la alveno al la supra ebenaĵo de la kastelo. Dum tiu iom longa itinero oni trovas multajn sinsekvajn pasejon, plenaj je kurbiĝoj. Tra la tuta sinua vojo, videblas tipaj maŭraj arkoj kaj volboj.  Menciindas kelkaj pordegoj kiel la “Turo de Kristo” kaj la “Ĉambroj de Granado”, tiu lasta eniriganta la supran areon.


    Kiam oni alvenos al la ebenaĵo, tie oni trovos la “rezidejojn”, kiuj konsistas el tri diferencaj palacoj, estigitaj paralele. La unua palaco datiĝas de la 11-a jarcento, de la epoko de la reĝo Badis mem. La dua kaj la tria palacoj estis konstruataj dum la 13-a kaj kaj la 14-a jarcentoj respektive. Bedaŭrinde ambaŭ palacoj preskaŭ komplete malaperis, ĉar je la komenco de la 20-a jarcento apenaŭ kelkaj bazaj elementoj restis el ili. Tial, ekde 1933, dum la ĝenerala riparado de la Alkazabo, tiuj du palacoj estis rekonstruataj preskaŭ ekde nulo. Pro tio ke ne restis sufiĉaj spuroj por diveni kiel ili aspektis dum la Mezepoko, oni decids rekrei ilin uzante tiujn desegnojn, planojn kaj dekoraciojn proprajn de la Granada Alhambra, atingante tre similan etoson al tiu de la Granada famega palaco. 

  
    Iom pli supre troviĝas malgranda araba kvartalo, kiu datiĝas de la 11-a jarcento. Ĝi konsistas el mallarĝaj stratoj kaj  kelkaj restaĵoj de loĝejoj. Temas pri la plej antikva islama kvartalo konservita en Hispanio. Super tiuj ruinoj elstaras la ĉef-turo de la kastelo. Menciindas ankaŭ akvo-puto de pli ol 40 metrojn laŭprofunde.

    Ankaŭ en la Alkazabo estas konstanta ekspozicio pri teknikoj kaj uzado de la islama Malaga ceramiko. 

   Oni devas aldoni ke ekde la Alkazabo eliras du piedirajn vojojn kiuj hispanlingve oni nomiĝas coracha (prononcu “koraĉa”). Unu el tiuj vojoj ascende kunigas la Alkazabon kaj la Kastelon de Gibralfaro. Nuntempe ĝi ne transireblas ĉar estas barita. La dua vojo, tiu ĉi descenda vojo, kunigas la Alkazabon kaj la  suban parton de la monto. En (kaj tra)  tiu piedvojo  troviĝas la “Ĝardenoj de la Obskura Pordego”  (Legu pri ĝi en aparta sekcio).

4.- LA KASTELO DE GIBRALFARO

  Tiu kastelo situas en unu el la plej altaj montoj de Malago. De la belvederoj situantaj ĉirkaŭ tiu fortikaĵo oni povas ĝui la plej bonajn vidaĵojn kaj panoramojn de la urbo.

   La origino de tiu ĉi kastelo ne estas klara, laŭ la opinio de historiistoj. Tamen, plej eble, jam dum la romia epoko ekzistis tie ia loĝejo kaj muroj ene de kiuj tiutempaj loĝantoj vivis.

  Gibralfaro estas araba esprimo kiu signifas “monto de la lum-turo”. Estas certe ke la vera graveco de tiu loko komenciĝis en la 8-a jarcento, dum la unuaj jaroj de la islama regado en la Ibera Duoninsulo. Tiam, la islamaj konkerintoj decidis konstrui fortreson tie. Ĝi utilis kiel malliberejo  longan tempon. Estis tie ankaŭ moskeo.

           

    Dum la 12-a jarcento oni konstruis vojon kiu kondukis al la Alkazabo. Tiu vojo estis protektata de muroj ĉe ambaŭ flankoj. La definitiva formo de la kastelo datiĝas de la 14-a jarcento, preskaŭ je la fino de la islama regado en la urbo. 

   Dum la Milito de Sendependeco kontraŭ Napoleono (1812), la franca armeo okupis la kastelon kaj parte detruis ĝin.

   Tre proksime al la kastelo troviĝas turisma “Parador”. En Hispanio, tiuj paradores estas tre altkvalitaj ŝtataj hoteloj, kutime situantaj en belaj historiaj kontruaĵoj kaj samtempe en belaj naturaj lokoj. Tiu estas ankaŭ la kazo de tiu hotelo de Gibralfaro.








D.- MALAGAJ PARKOJ KAJ ĜARDENOJ

      Tra la urbo Malago estas sufiĉa kvanto da interesaj parkoj kaj ĝardenoj. Kelkaj el ili situas proksime al la centro de la urbo, sed almenaŭ du el ili troviĝas tre malproksime. Jen la listo de tiuj menciindaj vidindaĵoj: La Promenejo de la Parko, la Ĝardenoj de la Obskura Pordego, la Historia Botanika Ĝardeno, la Ĝardenoj de Picasso kaj la birda kaj botanika Parko de la “Rifuĝejo”.

1.- (PROMENEJO DE) LA PARKO (PASEO DEL PARQUE)

    La "Promenejo de la Parko" situas tre proksime al la centro de la urbo, paralele al la haveno kaj apud la urbodomo kaj aliaj urbaj vidindaĵoj. Ĝi etendiĝas inter la Placo de la Generalo Torrijos kaj la Placo de la Marina. Ĝi konsistas el 3 paralelaj promenejoj, po 800 metrojn longe kaj 10 metrojn larĝe.  Temas pri promenejoj apud kiuj troviĝas ĝardenoj ĉe ambaŭ flankoj. La baza dezajno estas tia de mediteranea ĝardeno kun renesanca karaktero kaj baroka skemo.

      La parko estis starigata sur terenoj kiuj antaŭe estis maro. La iniciatinto de ĝia kreado estis la Malaga gravulo sinjoro Cánovas del Castillo, kiu siatempe estis la ĉefministro de la hispana registaro. La vorkoj komenciĝis en 1897.

  Tiu parko ne estas simpla ĝardenigita promenejo, ĉar temas, fakte, pri kompleto kiu etendiĝas sur granda areo de pli ol 30.000 kvadrataj metroj. 

       Preskaŭ ĝia tuta flaŭro estas ekzota kaj nekutima, almenaŭ el la hispana flaŭra vidpunkto. Precipe temas pri tropikaj kaj subtropikaj specioj alportitaj el Brazilo kaj aliaj sudamerikaj landoj; sed ankaŭ estas specimenoj  kiuj devenas el Afriko, Ĉinio kaj Aŭstralio. 



  La tre diversaj plantaj specioj kiuj konsistigas la plantaron de tiu parko estis enirigataj, iom post iom, tra la pasado de diversaj epokoj. Fine, oni povas admiri belegan ĝardenon kiu enhavas elstaran botanikan intereson. Tiel, tra la parko troviĝas: multspecaj palmoj, orientaj banano-arboj, drakarboj, kaktoj, fikusoj, ktp.

    Inter la parkaj boskoj kaj plantejoj troveblas ankaŭ kelkaj kaŝitaj statuoj kaj monumentoj, kiel, ekzemple, la statuo de Cánovas del Castillo, la renesanca Fontano de Ĝenovo kaj la 19-a Fontano de la Tri Gracioj.

  Estas ankaŭ ene de la parko granda subĉiela aŭditorio, kie oni ofte surscenigas teatraĵojn kaj koncertojn.

2. - ĜARDENOJ DE LA OBSKURA PORDEGO (JARDINES DE PUERTA OSCURA)

      Tiuj ĝardenoj situas sudflanke de la Alkazabo (araba palaco). Temas pri terasoj kiuj situas apud descendanta vojo, kiu devenas el la Alkazabo kaj kiu finiĝas tuj apud alia bela ĝardeno, tiu de Pedro Luis Alonso (pri kiu poste oni skribos). 
     Tra tiuj terasoj ĝuindas granda amaso da arboj kaj plantoj, precipe cipresoj, palmoj, pinoj kaj eŭkaliptoj. Kaj tra la promenejo ankaŭ ĝuindas belegaj vidaĵoj de la ĉirkaŭaĵoj: Urbodomo, Parko, haveno, ktp



  La nomo de la ĝardenoj devenas el pordego kiu situis tie dum la arabaj tempoj. Ankaŭ estis eltrovitaj sur tiuj terasoj kelkaj romiaj restaĵoj el tiutempa vilao.

   Piede de tiuj ĝardenoj, apud la urbo-domo, troviĝas alia grava kaj fama plantejo, tiu de la "Ĝardenoj de Pedro Luis Alonso“, kiu estis grava urbestro de Malago dum la 40-aj jaroj de la pasinta jarcento. Temas pri simpla ĝardeno kie troviĝas tipaj mediteraneaj arboj kaj floroj, nome oranĝo-arboj, rozujoj kaj "biznagoj"(=tre tipaj malagaj bukedoj de jasmenoj). Estas ankaŭ bela baseno.



   Tiuj ĝardenetoj estas famaj kaj popularaj pro tio ke ili aperas en multaj filmoj kaj historiaj fotaĵoj de la 20-a hispana jarcento.

3.- HISTORIA  BOTANIKA ĜARDENO (JARDÍN DE LA CONCEPCIÓN)

   Tiu admirinda loko situas ekster la urba spaco, apud la aŭtovojo kiu kondukas al Granado, tuj post la eliro de Malago . La hispanlingva nomo Finca de la Concepción povas esti tradukata kiel “Bieno de la Koncipiteco”. Ni prefere nomos ĝin per la pli laika kaj pli signifo-plena nomo “Historia-Botanika Ĝardeno. 

   Tiu belega vidindaĵo estis kreata meze de la 19-a jarcento de elstara nobela familio, la Markizoj de Loring. La Bieno estis deklarata ”historia arta ĝardeno“ en 1943. Ĝi estas taksata kiel la plej grava tropika ĝardeno en Hispanio, kaj unu el la plej gravaj el la tuta Eŭropo.

  La vizitantoj facile plonĝas kaj dronas en rafinita ĉarma tropika ĝangalo, plena je eleganteco. La vegetalaro estas tiom superabunda, ke ĝi estis la perfekta fona dekoracio por kelkaj kinaj filmoj, kies intrigo disvolviĝis en tiel ekzotaj landoj kiel Filipinoj.

    
  La plejmulto el la naturaj flaŭraj specioj kiuj estas en la parko estas daŭr-foliaj plantoj. Do, tial, ili estas admireblaj dum la kvar sezonoj de la jaro. Inter la centoj da diversaj specioj, videblas tie: multaspecaj palmoj, paradizeoj (=birdofloroj), bambuoj, kanariaj drak-arboj, fikusoj, ktp, ktp.

    Ene de la bieno troviĝas ankaŭ malgranda muzeo kiu inkluzivas gravajn romiajn mozaikojn, statuojn kaj eĉ rimarkindan arkeologian ekspozicion.

   Menciindas la loĝejo de la bieno. Temas pri palaceto klasikstila. La fasado enhavas ionikajn pilastrojn kaj kolonojn kune kun belegan balustradon. La kompleto aspektas kaj odoras je romantika etoso.
           


      Promenante tra la multaj malsamaj vojoj de la ĝardeno, oni povas trovi ankaŭ belajn pontojn, riveretojn, fontanojn kaj diversajn belvederojn. Estas eĉ templeto imitanta perfektan klasikan grekan stilon.


4.- LA ĜARDENOJ DE PICASSO (JARDINES DE PICASSO)

     Tiuj modernaj ĝardenoj estis inaŭgurataj en 1981, okaze de la unua centjariĝo de la naskiĝo de Picasso. La loko kie ili situas estas meze de la Avenuo de Andaluzio. La flaŭro konsistas el fikusoj, jakarandoj kaj aliaj tropikaj plantoj. 
   Ĉe la centro de la ĝardenoj oni starigis, en 1976,  monumenton omaĝe al Picasso. Ĝi estas farita el bronzo. La kompleto similas al labirinto. La skulpta verko similas al virino kuŝanta sub la suno de Malago.

                



5.- BIRDA KAJ BOTANIKA PARKO “LA RIFUĜEJO” (PARQUE EL RETIRO)

     Tiu ĉi belega vidindaĵo situas en Churriana (prononcu Ĉuriana), ekstera kvartalo de la urbo Malago, ĉe la distrikta vojo al Coín (vilaĝo proksima al la ĉefurbo Malago). La kompleto konsistas el la rezidejo kaj el unu el plej bonaj privataj ĝardenoj en Hispanio. 

   Ĝi estis starigata dum la 17-a jarcento, kaj apartenis al la episkopo de Malago, sinjoro Alonso de Santo Tomás, kiu estis supozata bastarda filo de la reĝo Felipe la Kvara de Hispanio.

   Oni devas dividi la parkon en 3 diferencaj partoj :

  a) La ornitologia (birda) parko, kiu enhavas pli ol 150 diversajn speciojn da birdoj, alportitajn el la plej ekzotaj landoj. 

  b) La botanika parko, kiu enhavas pli ol 80 speciojn, precipe mediteraneajn kaj tropikajn. El tiuj elstaras la cipresaro, kiu estis plantata dum la 17-a jarcento, je la kreado de la parko.

      

  c) La historiaj ĝardenoj. Tiuj devas ankaŭ esti klasitaj en 3 malsamaj partoj :

      - La horto (frukto-ĝardeno);
      - La korto-ĝardeno;
    - La kortega ĝardeno. Ene de ĝi oni trovas tre belan akvofalon kune kun multaj skulptaĵoj. La aspekto de ĉiuj tiuj elementoj vere similas al itala baroka palaco. 
B.- MALAGA TRAURBA PROMENADO

  Jen facila plano por piedirantoj kiuj deziras koni la plej gravajn tipajn vidindaĵojn de la urbo Malago. Oni povas plenumi tiun itineron, senhaste, en kelkaj horoj. Ĝuu ĝin! 

1.- TEATRO CERVANTES

   Tiu teatro estis konstruata fine de la 19-a jarcento, sur la ruinoj de antaŭa teatro kiu malaperis pro incendio. La fasado estas tute klasikstila kaj sobra. Ene de la teatro rimarkindas la pentraĵoj ĉe la plafono, farita de malagano Bernardo Ferrándiz. Temas pri alegorioj kiuj reprezentas simbolojn de la urbo, kiel tiutempajn fabrikojn, komercan aktivadon,havenon kaj fervojon. 

   Ĝi enhavas 1.200 sid-lokojn. Ĝi estas kutime uzata kiel kinejo, teatro, koncertejo kaj por aliaj artaj aktivaĵoj. Ĝi estas ankaŭ la ĉefa sidejo de la internacie famega Festivalo de Kino de Malago.

2.- FONDAĴO- NASKIĜDOMO DE PICASSO

   En 1988 oni inaŭguris la Fondaĵon Picasso, kies sidejo situas ĉe la naskiĝdomo de la artisto, en angulo de la Placo de la Merced.

   La Fondaĵo okazigas dumtempajn ekspoziciojn pri Picasso kaj pri aliaj artaj modavoj rilataj al la famega Malaga pentristo. Aldonendas ke ĝi enhavas documentan centron kiun posedas pli ol 100.000 elementojn, inter kiuj inkluziviĝas libroj, ĵurnaloj, videoj, fotaĵoj kaj broŝuroj.

3.- PLACO DE LA MERCED

  Dum la romiaj tempoj en tiu esplanado ekzistis amfiteatro, kies ŝtonoj estis uzataj de la araboj por ties propraj vorkoj. Dum la Mezepoko tiu ebenaĵo situis ekster la urbo. Hodiaŭe tiu placo estas uzata por okazigi strato-bazarojn kaj ĉiuspecajn kulturajn aktivaĵojn.



    La obeliskon kiu staras centre de la placo la Magistrato starigis en 1842, omaĝe al liberala generalo José Torrijos. Tiu fama militisto kune kun siaj kamaradoj luktis kontraŭ la absolutisma hispana reĝo Fernando la 7-a. Malbonŝance, ili estis kaptitaj kaj mortpafitaj en iu plaĝo de Malago en 1831. Kelkajn jarojn poste, la restaĵoj de Torrijos kaj de du el siaj kunuloj estis enterigataj sub la obelisko.


4.- PREĜEJO DE SANTIAGO

    Tiu antikva kristana preĝejo situas tuj post la enirejo al la strato Granada, kiu estis la enirejo al la urbo dum la islamaj tempoj. Tiu ĉi kirko estis fondata en 1490, kaj situas sur la restaĵoj de antaŭa moskeo. En tiu preĝejo Pablo Picasso estis baptita.

  La plej grava arkitektura elemento de la konstruaĵo estas la kvadrata turo, farita el brikoj  per mudeĥara stilo, dekoraciita de arabeskaj detaloj. Ankaŭ la antikva pordo estas admirebla, kvankam nuntempe ĝi estas mason-fermita.

    Ene de la preĝejo estas kelkaj belaj kapeloj kaj kelkaj gravaj kaj popularaj statuaj figuroj, kiel tiu de “Jesuo la Riĉulo”, tre amata de malaganoj dum la procesioj de Pasko. Tiu popola amo al  tiu figuro devenas el historia kuriozaĵo. Tiel, ĉiu Sankta Merkredo, pro privilegio donita de la hispana reĝo Karlos  la 3-a en la 18-a jarcento, unu malliberulo el la prizono de Malago estas liberigita, kaj ties kondamno forpardonita. 

5.- VINKELO-TRINKEJO EL PIMPI

  Piedirante iom malsupren en la sama strato Granada estas tiu tre fama trinkejo. Ĝi situas en 18-a jarcenta domego. Temas pri tipega andaluza trinkejo, kiu estas vizitata de ĉiu famulo el Hispanio (aŭ el iu ajn lando de la mondo) kiu venas al Malago. En la trinkejo estas multaj vin-bareloj, historiaj fotaĵoj, kaj neegalebla flamenka/andaluzia tradicia etoso. 

(El Pimpi havas alian enirejon kiu venas el la areo de la Romia Teatro).



6.- PLACO DE LA KONSTITUCIO

   Tiu loko estas plej eble la centro de la urbo. Ĝi estis uzata historie kiel surstrata bazaro, toreejo, procesiejo kaj multaj aliaj funkcioj. La kunveno de malaganoj estas konstante, kaj eble tiu estas ĝia plej grava beleco.

  Tamen, oni devas mencii la arkitekturan belecon de la “Domo de la Konsulejo” (aŭ de la “Ekonomia Societo de Amikoj de la Lando”), je la numero 7 de la placo. Nuntempe ĝi estas uzata kiel kultura centro en kiu oni okazigas ekspoziciojn, prelegojn, konferencojn, ktp. 

    Kaj ankaŭ gravas apuda vidindaĵo, tiu de “Pasejo de Ĉinitas" (Pasaje de Chinitas). Temas pri tre tipa pasejo kie troviĝis la famega Kafejo Ĉinitas, kiu estis antikva flamenkejo kie kantis kaj ludis la plej gravaj flamenkaj artistoj de la regiono. Multaj gravaj artistoj frekventis tiun kafejo-teatron kiel, ekzemple, Salvador Dalí, Pablo Picasso, Vicente Aleixandre kaj Federico García Lorca. Tiu lasta eĉ verkis poemon pri ĝi. Tiu legenda kafejo estis inaŭgurata en 1857 kaj fermita en 1937, dum la hispana interna milito.


7.- STRATO LARIOS.

   Tiu strato kunigas la Placon de la Konstitucio kaj la Placon de la Marina. Ĝi nomiĝas Larios omaĝe al la grava Malaga komercisto Markizo de Larios. La strato estis inaŭgurata en 1866, kaj edke tiam ĝi estas la plej komercema ejo de la urbo. 

 

     La strato tradicie plenas je elegantaj kaj altkvalitaj vendejoj, kvankam nuntempe la konkurenco de ekstercentraj grandaj magazenoj kaŭzas iom da perdo da klientoj. . Antaŭ 2 jardekoj la Magistrato decidis la forigon de la motora trafiko, kio okazigis tion ke eĉ pliaj malaganoj kaj vizitantoj promenas tra ĝi ĉiutage.


8.- PLACO DE LA MARINA

   Tiu ĉi placo situas inter la Strato Larios kaj la haveno, en loko kiu apartenis al maro ĝis la mezo de la 19-a jarcento. Ĝia strukturo kaj aspekto estis modifita multajn fojojn tra la pasado de la tempo. Ĝi nuntempe estas uzata por ekspozicioj, koncertoj kaj aliaj kulturaj eventoj. 

    En unu el la flankoj de la placo staras la populara skulptaĵo konata kiel la “cenaĉero” (t.e. la fiŝovendisto), tre amata de la malaganoj.


 9.- LA HAVENO KAJ ĜIAJ NOVAJ “KAJOJ”.

La haveno de Malago estas unu el la plej antikvaj havenoj de Eŭropo. Ĝi estis kreata de la unuaj fenicaj loĝantoj, ĉirkaŭ la 8-a jarcento a.K. Ĝi utilas kiel fiŝkaptista, komerca kaj turisma haveno. Tamen, ĝia hodiaŭa graveco devenas el la fakto ke antaŭ kelkaj jaroj oni starigis tie du grandajn libertempajn spacojn, la tiel nomataj “Kajo 1” kaj “Kajo 2”, kiuj situas unu apud la alia. 

Menciendas la Giganta Rado, La grandega Palmejo , la Centro Pompidou, la Muzeo de la Maro, kaj multaj vendejoj kaj trinkejoj. Jen ideala loko por butikumado, promenado kaj kafumado. 

   


10.- ALIAJ MALAGAJ VIDINDAĴOJ (EKSTER LA ĴUS PROPONATA ITINERO)

   Memkompreneble, la ĵuse proponata itinero estas nur unu el la multaj kursoj kiuj povus esti farataj de turistoj kaj vizitantoj en Malago. Pro tio, jen malgranda raporto pri aliaj vizitindaj lokoj kaj monumentoj, kaze ke la turisto havos plian tempon.

Sanktejo de Santa María de la Victoria. Grandega kaj belega preĝejo, konstruita en la 17-a jarcento. En la  kirko estas multaj religiaj dekoraciaĵoj. Ĝi entenas la patroninon de Malago, la “Virgulino de la Victoria”.

   

- Bazaro de Ŝip-konstruejo aŭ Centra Bazaro (Mercado de Atarazanas).

   Tiu bazaro kuŝas sur la antikva araba ŝipkonstruejo, jen la kialo por ĝia kurioza nomo. La aktuala bazaro estis konstruata dum la 19-a jarcento. La centra parto de la fasado estas bela araba-stila kreitaĵo. Nuntempe ĝi estas tipa kaj etosoplena bazaro por nutraĵoj kaj mangaĵoj.

- Preĝejo de la Sankta Koro.

  Tiu preĝejo apartenas al la ordeno de la jezuitoj. Gi troviĝas en la strato Kompanio (hispane Compañía, pro la ”Kompanio de Jesuo“). Ĝi estis konstruata je la komenco de la 20-a jarcento kaj sia arkitektura stilo estas tute nov-gotika.
C.- MALAGAJ MUZEOJ.

  Ĉi tie oni iom raportos pri la plej gravaj muzeoj de Malago. Tiu ne estas facila tasko. Pensu ke en Malago estas nuntempe pli ol 30 muzeoj. Pro tio, Malago situas tria en la rangolisto de hispanaj urboj laŭ la nombro kaj kvalito de ties muzeoj.

    Tiuj pli vizitataj aŭ pli rilataj al Malago ricevos pli grandan atenton. Poste oni aldonos liston de aliaj menciindaj artgalerioj.


1.- MUZEO DE MALAGO.

     La konstruaĵo kie troviĝas la Muzeo de Malago datiĝas de la fino de la 18-a jarcento kaj la komenco de la 19-a. Verdire, ĝi estas unu el la plej imponaj konstruaĵoj de la urbo, dezajnita en nov-klasika stilo, sed samtempe kun kelkaj detaloj el la itala renesanco.  

    Dum multaj jaroj ĝi utilis kiel doganejo, pro tio ĝi estas kutime konata kiel Palaco de la Dogano. Sed ekde la jaro 2016 ĝi estas la sidejo de du gravaj Malagaj muzeoj, kunigitaj nun en la sama loko : La Arkeologia Provinca Muzeo (kiu enhavas pli ol 15.000 objektojn) kaj la Muzeo de Bel-artoj ( kies kolekto estas pli ol 2.000 pentraĵoj).
    

      


   Cele kompreni kiom grava tiu institucio estas, oni diros ke temas pri la kvina plej granda muzeo en Hispanio, kaj la plej granda en Andaluzio.

     Ĉe la baza etaĝo oni povas vidi la jenajn elementojn: halo, impona korto (de arboj, fontano kaj kolonoj), kafejo, loko por dumtempaj ekspozicioj, kaj originala vizitebla magazeno kie kuŝas multaj objektoj kaj verkoj kiujn, post restaŭrado, eble oni montros al la publiko en aliaj partoj de la muzeo.

   En la unua etaĝo troviĝas la bel-arta muzeo, kie oni povas vidi verkojn de gravaj hispanaj pentristoj de la periodo inter la 16-a kaj la 18-a jarcentoj, ekzemple la jenaj: Alonso Cano, Ribera, Zurbarán, Murillo kaj Goya. Sed ankaŭ troveblas verkoj de famaj pentristoj de la 19-a jarcento kiel Sorolla, Carlos de HaesRamón Casas; kaj ankaŭ de la Malaga Skolo, kiel Enrique Simonet, aŭ Bernardo Ferrándiz, inter multaj aliaj.

   En la dua etaĝo admireblas miloj da objektoj kiu apartenas al multaj malsamaj civilizacioj kiuj, iamaniere, lasis siajn markojn en la urbo. Tiel, la periodo enhavita etendiĝas de la 8-a jarcento a.K. ĝis la Mezepoko. Do, estas restaĵoj el civilizacioj egipta, fenica, greka , romia, bizanca, islama kaj kristana. Menciendas la Mozaiko de Venuso, kiu estas granda mozaiko (6x4 metroj) el la 2-a jarcento p.K, tre bone konservita kaj  malkovrita en 1956 en la proksima vilaĝo Cártama.


2.- MUZEO CARMEN THYSSEN

   Sinjorino Carmen Thyssen estas la vidvino de grava germana arto-kolektisto,  barono sinjoro Hans Heinrich Von Thyssen. Post la morto de sia edzo, Carmen Thyssen daŭrigis la taskon konservi kaj plibonigi la heredaĵon ricevita de la barono. Krom la impona Muzeo Thyssen de Madrido, ŝi akceptis prunte-doni centojn da verkoj al la projekto de nova muzeo en Malago, proponita al ŝi de la Magistrato de la urbo. 
   La elektita konstruaĵo por loĝigi la kolekton estis la Palaco de Villalón, kiu datiĝis de la 16-a jarcento kaj  kiu estis tute restaŭrata por ĝia nova celo. La muzeo estis malfermita en 2011.

             

   Kvankam en la muzeo aperas kelkaj pentraĵoj de artistoj de la baroka epoko, verdire la plej granda parto de la kolekto rilatas al hispanaj pentristoj de la 19-a kaj 20-a jarcentoj kiel, ekzemple, Joaquín Sorolla, Mariano Fortuny, Ramón Casas, ktp. La stiloj montrataj estas, tiel, la jenaj: romantikismo, realismo, simbolismo, pejzaĝoj, kaj, precipe, “morismo”, t.e. verkoj kiuj montras ĉiutagajn scenojn kaj tradiciajn popolajn morojn kaj kutimojn.



3.- MUZEO DE POPOLAJ ARTOJ KAJ MOROJ.

Tiu muzeo estis inaŭgurata en 1975. Ĝi situas en antikva gastejo de la 17-a jarcento, oportune riparita kaj adaptita. La konstruaĵo estas duetaĝa domego kies arkitekturo kaj dekoracio estas tute tradiciaj. Ekzistas centra korto kie troviĝas akvo-puto kaj fontano. Apud ili estas ĉevalejo kun antikvaj kaleŝoj.



   La ĉefa intenco de la muzeo estas rekonstrui elementojn de la ĉiutaga vivo de la loĝantoj de Malago dum la 18-a kaj 19-a jarcentoj. Tiucele, tra la diversaj partoj de la muzeo oni povas ĝui multajn kolektojn da laboriloj, plugiloj kaj ĝeneralaj ilaroj de kamparanoj kaj fiŝkaptistoj. Videblas ankaŭ vinkeloj, ĉambroj, mebloj kaj tiuepokaj vestaĵoj, inkluzivante tiujn de bandoleros(andaluziaj monto-banditoj) .

   Gravas kolekto da vazoj kaj potpecoj, ĉar estas granda ekspozicio de potistartaĵoj bele pentritaj kaj ornamitaj.

   Apartan mencion meritas la Arkivo de Narciso Díaz Escovar, renoma Malaga verkisto kiu kunigis grandan kolekton de materialoj pri la urba vivo de la 19-a jarcento.  


4.- LA MUZEO PICASSO

   En la jaro 2003, danke al la klopodoj faritaj de la Malaga aŭtoritataro kaj de Chistine Picasso (bofilino de la artisto) finfine oni inaŭguris tiun renoman muzeon, unu el la plej gravaj en la mondo rilate al la verkaro de Pablo Picasso.

   La konstruaĵo kie troviĝas la muzeo estas 16-a jarcenta domego kiu apartenis al nobela familio kaj kiu estis konata kiel Palaco de la Grafoj de Buenavista. Temas pri duetaĝa konstruaĵo de sobra itala renesanca arkitektura stilo. Tamen kelkaj mudeĥaraj detaloj videblas ĉe la ornamaĵoj kaj ankaŭ mudeĥara konsidereblas la ort-angula turo kiu situas flanke de la ĉefa enirejo.



   Reliefiĝas interna belega korto kun ĉirkaŭa arkado de kolonoj kun korintikaj kapiteloj kaj duaetaĝa balustrado.


  Pri la kolekto mem kiun enhavas la muzeo, temas pri pli ol 250 verkoj, kiuj etendiĝas tra ĉiuj la diversaj kreivaj etapoj de la artisto, ekde 1901-a pentraĵoj  ĝis la Jacqueline sidanta de 1954 kaj sinbananto de 1971. Incluziviĝas ne nur pentraĵoj sed ankaŭ desegnoj, skulptaĵoj, ceramikaĵoj kaj gravuraĵoj.


5.- MUZEO REVELLO DE TORO.

   Tiu muzeo malfermiĝis en la jaro  2010 kaj celas enhavi la verkaron de Félix Revello de Toro, kiu estas pentristo naskiĝinta en Malago en 1926. Dum multaj jaroj li vivis en Madrido, Romo kaj, precipe, Barcelono. Tamen, sia rilato al Malago estis ĉiam granda.

  La konstruaĵo elektita por instali tiun muzeon estis antikva domo kaj ateliero de la fama skulptisto Pedro de Mena, kiu, kvankam naskiĝinta en Granado, li pasigis grandan parton de sia vivo en Malago. Pedro de Mena elstaris kiel skulptisto de religiaj figuroj en la 17-a  jarcento.

             

    La pentrarto de Revello de Toro estas realisma kaj elspiras elegantecon kaj romantikecon. Ĝia ĉefa temo estas la virinaj portretoj.

   Parto de la muzeo estas dediĉita al la revigligado de la arta heredaĵo de Pedro de Mena.


 6.- ALIAJ ARTGALERIOJ

- La Muzeo Jorge Rando (en Strato Cruz del Molinillo, 12), dediĉita al la pentristo kaj skulptisto naskiĝinta en Malago en 1941. Temas pri la plej grava galerio pri ekspresionismo en Hispanio. Ĝi montras ankaŭ verkojn de aliaj ekspresionismaj artistoj.

- Rusa Muzeo de Sankt-Peterburgo - Malago.  Ĝi kuŝas en la bela antikva konstruaĵo de la Fabriko de Tabako de la urbo. Ekde 2015 ĝi eksponas pli ol 100 verkojn de famaj rusaj artistoj, kiel Kandinsky, Vladimiro TatlinMarko Ĉagall.

- Muzeo de la Aŭtomobilo kaj de la Modo. Ĝi situas en la sama konstruaĵo kiel la Rusa Muzeo. Temas pri tre interesa kolekto de antikvaj aŭtomobiloj el la unua duono de la 20-a jarcento. Oni aldonas vestaĵojn kaj aliajn elementojn de la modo de tiuj jaroj.

- Centro de Nuntempa Arto (hispane:CAC). La ĉefa celo de tiu muzeo estas disvastigi la avangardajn artistojn. Ĝia permanenta kolekto havas pli ol 400 verkojn. Samtempe oni organizas multajn diversajn artajn agadojn, ĉiam subtenante novajn tendencojn.