CSIC junio

1- 1922 Naskiĝas la virusologo Laura Ayres. Ŝi kunordigis la unuan Nacian Serologian Enketon de Portugalio, cele determini la trafo-proporcion de malsanoj en la lando.

2- 2014 Inĝenieroj de la Instituto KAIST (Suda Koreio) disvolvas roboton, inspiritan en la dinosaŭro velociraptor, kiu kapablas kuri je 46 km/h. Ili montris kiel la besta biomekaniko povas progresigi modernan robotikon.

3- 1983 Naskiĝas la kemia inĝeniero María Escudero Escribano. Ŝi esploras novajn procezojn kaj materialojn por konvertado de renovigebla energio kaj produktado de verdaj brulaĵoj kaj daŭripovaj produktoj.

4- 1783 La fratoj Montgolfier realigas en Annonay (Francio) la unuan publikan montron de sia aerostatika balono de varma aero, stampante la starton de la aviada erao.

5- 1981 La scienca komunumo konigas la unuajn kvin kazojn pri aidoso en Usono. Postaj esploroj malkovris multajn antaŭajn kazojn.

6- 1910 Naskiĝas la historiisto Jaume Vicens Vives. Lia esplorado fokusiĝis al la Katalunio de la Baza Mezepoko, estante konsiderata aŭtoritato en la fako pri ekonomia kaj socia historio.

7- 2017 La arkeologoj Abdelouahed Ben-Ncer kaj Jean-Jacques Hublin prezentas la malkovron de la plej antikvaj fosilioj de Homo sapiens en Jebel Irhoud (Maroko).

8- 1922 Naskiĝas Zoraida Luces, pioniro pri botaniko en Venezuelo. Fakulino pri la esploro de gramineoj, ŝi laboris en la Botanika Instituto de Venezuelo, institucio kiun ŝi ankaŭ atingis prezidi.

9- 1904 Naskiĝas William Joscelyn Arkell, fakulo pri fosilioj el la ĵurasia periodo. Lia libro de 1956 kunigis kaj analizis studojn pri tiu periodo, ŝlosila verko kiu organizis kaj unuigis la sciojn pri Ĵurasio.

10- 1941 Naskiĝas la biokemiisto Norah Olembo. Ŝi estis pioniro ĉe la afrika bioteknologio kaj fondis la Bioteknologian Truston Afriko, cele progresigi la uzadon de novigaj agrokulturaj bioteknologiaj produktoj.

11- 1907 Naskiĝas la pioniro pri kemio kaj farmacio Josefa González Aguado. Ŝi laboris pri la determinado de la kvantaj analizaj strioj de kelkaj metaloj. Ŝia kariero tranĉiĝis pro la hispana enlanda milito.

12- 1912 Naskiĝas la nuklea fizikisto Eva Crane. Ŝi ricevis abelujon kiel nupto-donacon kaj elfiniĝis dediĉante 60 jarojn de esplora kariero al studado de abeloj.

13- 2016 La inĝeniero Arthur Zang atingas la Premion Afriko pri Inĝenieria Novigado pro sia Cardio-Pad, medicina tabuleto kiu faras kaj sendas elektrokardiogramojn en nure 20 minutoj.

14- 2000 Forpasas la nutradisto Elsie Widdowson. Ŝi esploris pri misnutrado kaj dum la Dua Mond-milito ŝi inspektis la aldonadon de vitaminoj al nutraĵoj kaj la porciumado en Britio.

15- 1934 Naskiĝas la informadikisto Hu Qiheng. Ŝi impulsis la artefaritan intelekton kaj la rekonadon de etalonoj, kaj atingis tion, ke Ĉinio konektiĝu al interreto unuafoje en 1994.

16- 1915 Naskiĝas la esploristo pri nuklea medicino kaj biokemiisto Katherine Austin Lathrop. Ŝi estis ano de la Projekto Manhattan kaj ŝi estis pioniro en la esplorado de la efiko de radiado en vivuloj.

17- 1987 Mortas la lasta birdo de la specio Ammospiza maritima nigrescens, ankaŭ nomata obskura malborda pasero, stampante ĝian definitivan malaperon.

18- 1928 Amelia Earhart iĝas la unua virino kiu transiris la Atlantikon per aviadilo. Kvankam ĉi-foje ŝi ne povis piloti, ŝia prodaĵo iĝis simbolo pri aviado kaj genra egaleco.

19- 1957 Naskiĝas la virusologo Susana López Charretón. Ŝi estas agnoskita pro siaj esploroj pri rotaviruso kaj pro sia diskoniga laboro en virusologiaj temoj.

20- 2016 Ĉinio prezentas Sunway TaihuLight, la plej rapida superkomputilo en la mondo siamomente, kun rendimento pli alta ol 125 petaflopsoj.

21- 2006 La Internacia Astronoma Unuiĝo donas la nomojn Nix kaj Hidra al la satelitoj de la duopa sistemo konsistanta en Plutono kaj Karonte.

22- 1037 Forpasas la kuracisto, filozofo kaj astronomo Ibn Sina (Aviceno), konata kiel la princo de kuracistoj. Li priskribis multajn malsanojn kaj proponis kuracaĵojn bazitajn sur precizaj diagnozoj.

23- 1973 Forpasas la kardiologo Germán Somolinos. Post la Hispana Enlanda Milito, li ekziliĝis al Meksikio. Tie li elstaris kiel historiisto per valoraj esploradoj pri la kuracista agado de la 16-a jarcento.

24- 1921 Naskiĝas Rosemary Lowe-McConnell, agnoskita pro siaj studoj pri tropikaj fiŝoj danke al ekspedicioj en Afriko kaj Sud-Ameriko. En 1977 ŝi ricevis la Medalon Lineannan (Londona) pro sia scienca kariero.

25- 1903 Marie Skłodowska-Curie defendas sian doktoriĝan disertaĵon (titolitan Esploroj pri radioaktivaj substancoj) en la pariza Fakultato de Sciencoj. Ŝi atingis la mencion cum laude.

26- 1976 Malfermiĝas al publiko la turo CN de Toronto (Kanado). Ĝi iĝis la plej alta memportanta strukturaĵo en la mondo, je 553 metroj.

27- 2014 Oni priskribis novan specion de elefanta soriko: Macroscelides micus. Kun pezo de ĉirkaŭ 28 gramoj, oni konsideras ĝin la plej malgranda el la elefantaj sorikoj.

28- 1825 Naskiĝas la kemiisto Emile Erlenmeyer. Li sintezis guanidinon kaj tirozinon kaj klarigis la strukturon de kunmetaĵoj kiaj laktono, sed li estas tutmonde konata pro la matraso kiu havas lian nomon.

29- 2021 Forpasas la ornitologo kaj edukisto Audrey Msimanga. Ŝi esploris kiel instrui sciencon ĉe surlokaj kuntekstoj diversaj kaj plurlingvaj, kaj ŝi direktis lernejojn en Sud-Afriko.

30- 2016 La organizo UN deklaras la Internacian Tagon de Asteroidoj. Brian May, gitaristo de Queen kaj astrofiziko, instigis tiun daton cele atentigi pri la risko de elspacaj kolizioj.

 CSIC januaro po-tage

1- 1943 Nakiĝas Montserrat Soliva Torrentó. Ŝi estis fakulo pri kompoŝto kaj pri la uzado de organikaj forĵetaĵoj cele konservi la naturan medion, protekti la grundon kaj kreskigi la agrokulturan produktivecon.

2- 1938 Naskiĝas la informadikisto, inventisto kaj aktivulo Lynn Conway. Ŝia novigecema laboro ĉe la dezajno de komputila aparataro estigis revolucian impreson ĉe la tuta informadika industrio.

3- 1972- Forpasas la genetikisto Elisabeth Schiemann. Ŝiaj verkoj pri evoluaj rilatoj de gravaj cerealoj kiaj tritiko kaj hordeo havas grandan influon en la nuntempa vegetaĵa biologio.

4- 1981 Naskiĝas la aerspaca inĝeniero Diana Trujillo Pomerantz. Ŝi laboras en la Laboratorio pri Ŝpruca Antaŭenpelo, kie ŝi estras ĉe la respondeca skipo de la robota brako de la astro-veturilo Perseverance.

5- 1984 Richard Stallman komencas la disvolvon de la operacia sistemo GNU. Tiu ĉi programisto kaj aktivulo estas konsiderata la formala fondinto de la movado pri libera softvaro.

6- 1948 Naskiĝas la kuracisto María Castellano Arroyo. Fakulino pri leĝa kaj jura medicino, kaj pri labora medicino, ŝi iĝis la unua universitata ĉef-profesoro en iu fakultato de medicino en Hispanio (Zaragozo).

7- 1972 Naskiĝas la inĝeniero Bisi Ezerioha. Li komencis sian karieron en la farmacia industrio kaj poste dediĉiĝis al aŭtomobilumo. Li estas konstruinta kelkajn el la plej potencaj motoroj de Honda.

8- 1907 La naturisto Odón de Buen priskribas du novajn tipojn de izopodoj (krustacoj) kaj du gobiojn (fiŝoj) en la Balearaj Insuloj.

9- 1932 Naskiĝas la historiisto kaj dramaturgo Djibril Tamsir Niane. Li trans-skribis kaj studis la epopeon de Sundiata, epika poemo mandinga. Li estis unu el la editoroj de la Ĝenerala Afrika Historio far la UNESKO.

10- 1909 Naskiĝas la bioĥemiisto Filomena Nitti. Ŝi esploris aktivajn substancojn pri la nerva sistemo, kunmalkovris la rolon de histamino ĉe alergiaj reakcioj kaj disvolvis la unuan antihistaminaĵon (kontraŭalergiaĵon).

11- 2001 Forpasas la epidemiologo kaj virusologo Dorothy Millicent Hortsmann. Ŝia esplorado pri propagado de polioviruso ĉe sanga fluo estis esenca por disvolvi vakcinon kontraŭ poliomjelito.

12- 1799 Naskiĝas la botanikisto kaj scienca ilustristo Priscilla Susan Falkner Bury. Ŝi publikigis unu el la plej belaj verkoj pri lilioj de la 19-a jarcento.

13- 1930 Naskiĝas la astronomo Waltraut Seitter. En Münster ŝi organizis la Projekton por dismetado al la ruĝo de Münster (MRSP) kaj la Münster Red Sky Survey (Esploro de Münster-a Ruĝa Ĉielo), katalogo de galaksioj de la suda Hemisferio.

14- 2026 Tutmonda Tago pri Logiko. Ĝi reliefigas la gravecon de logiko ĉe la disvolvado de kono, kaj omaĝas la logikistojn Kurt Gödel (kiu forpasis en tiu dato) kaj Alfred Tarski (naskiĝinta tiun tagon en 1901).

15- 1985 Naskiĝas Aitor Villafranca Velasco, Nacia Premio de Esploro 2024. Li reserĉas pri integra optiko kaj estas unu el la fondintoj de PRISMA, asocio kiu laboras favore al la rajtoj pri GLAT-uloj en scienco.

16- 1932 Naskiĝas la fizikisto Phyllis Bolds. Ŝia laboro pri vibrada frekvenco de helikopteroj helpis demonstri tion, ke la kurbo por vibrado-provo de helikopteroj uzita en 1970 estis neadekvata.

17- 2005 Forpasas la sciencisto Albert Schatz. Li estis kunmalkovranto de streptomicino, antibiotiko izolite eltirita el la bakterio Streptomyces griseus.

18- 2024 Lesley Lokko estas la unua afrik-devena arkitektino ricevinte la Oran Medalon de la Reĝa Instituto de Britaj Arkitektoj. Ĝi agnoskas ŝian kontribuon al justeco kaj demokratiigo de arkitekturo.

19- 2023 La teoria kemiisto kaj Nobel-premiito Roald Hoffmann vizitas MUDIC-on (hispana scienca muzeo). Elstaras ankaŭ lia poeta faceto, esplorante la limojn de scienco kaj la belecon de beletro kaj molekuloj.

20- 2013 Esplorantoj el la Universitato de Kembriĝo publikigas artikolon kiu konfirmas la ekzistadon de DNA kun kvaropa helico ĉe homaj ĉeloj.

21- 1894 Naskiĝas la geologo Edelmira Inés Mórtola. Ŝi esploris en la mineralogia fako kaj havis longan karieron kiel docenton. Inter ŝiaj publikaĵoj elstaras la libro Nocioj pri Mineralogio.

22- 1476 La humanisto, leksikografo kaj gramatikisto Antonio de Nebrija ekposteniĝas ĉe la katedro Prima de Gramática (Unua libro de gramatiko) de la Universitato de Salamanko.

23- 1916 Naskiĝas la fizikisto Elizabeth Riddle Graves. Ŝi estis pioniro pri fiziko de neŭtronoj kaj pri la detektado kaj mezurado de rapidaj neŭtronoj.

24- 2020 Forpasas la fizikisto Li Fanghua. Ŝi dediĉis sin precipe al fiziko pri difraktado, al elektronika mikroskopio je alta resolucio kaj al esplorado pri kristalografio.

25- 1957 Forpasas la bakteriologo Kiyoshi Shiga. Li malkovris la bakterion “Shigella”, la kaŭzanta aganto de ŝigelozo, speco de disenterio kiu transmisiiĝas je feka-buŝa vojo.

26- 1839 Naskiĝas la kemiisto Rachel Lloyd. Ŝia laboro cele determini la koncentriĝon de sakarozo ĉe la sukera beto helpis la disvolvon de komerca sukera industrio en Nord-Ameriko.

27- 2021 Forpasas la teknologo pri nutraĵoj Nunuk Nuraini. En 1982 ŝi kreis la sekan gustigilon de mi goreng (indonezia manĝaĵo) por la marko Indomie. Temas pri unu el la plej famaj en la mondo gustigiloj por tujaj vermiĉeloj.

28- 1915 Naskiĝas la paleontologo Andreína Celeste Marina Bocchino. Ŝi estas konata pro ŝia laboro ĉe paleontologio de vertebruloj.

29- 2018 Estas aprobita la Statuto de la Afrika Spaca Agentejo (AfSA). Ĝia sidejo estas en Kairo (Egiptujo), kaj ĝi celas antaŭenigi kaj kunordigi la disvolvadon de spacaj aktivaĵoj en Afriko.

30- 1899 Naskiĝas la virusologa kuracisto Max Theiler. En 1951 li ricevis la Nobel-premion pri Fiziologio kaj Medicino pro sia pionira laboro cele la disvolvon de vakcino kontraŭ la flava febro.

31- 1929 Naskiĝas la fizikisto Rudolf Ludwig Mössbauer. Li ricevis la Nobel-premion pri Fiziko pro sia esplorado de la sorbo de resonanco de la gamma radiado kaj pro la malkovro de la efiko kiu nomiĝas laŭ lia nomo.

 

 

CSIC majo po-tage

1- 1754 Estas publikigita Species Plantarum (Specioj de Plantoj) far Carl Linnaeus. Tiu ĉi verko estas konsiderata la ekir-punkto pri vegetaĵa taksonomio, kiu ankoraŭ uzatas hodiaŭe, laŭ la internacia kodo.

2- 1903 Naskiĝas la fizikisto Gladys Isabel Harper. Ŝi esploris X-radiojn kaj disvolvis teorion por analizi kunmetitan radiadon kaj krei unukolorajn faskojn, ŝlosilan en moderna spektroskopio.

 

3- 1945 Forpasas la naturisto kaj oceanografo Odón de Buen. Inter liaj nombraj kontribuoj, tiu kiu plej elstaras estas la kreado de la Hispana Instituto pri Oceanografio en 1914.

4- 1884 Naskiĝas la ĥemiisto Agnes Fay Morgan. Ŝia laboro rilatigis la malkreskon de la osta denso al la pligrandiĝo de aĝo, kaj interrilatigis la kolesterolajn sangan nivelon al la graso de iu dieto.

5- 2014 Forpasas la inĝeniero Sonny Jiménez de Tejada. Oni ŝin memoras pro ŝia kontribuo al la aliro de virinoj al la universitato de Kolombio, kie ŝi iĝis la unua licenciulo je civila kaj pri-mina inĝenierio.

6- 1912 Naskiĝas Elizabeth Joan Stokes. Ŝi disvolvis norman metodon por testi sentivecon pro antibiotikoj, la t.n. metodo de Stokes, kio estis la norma testo ĝis la 1980-a jardeko.

7- 1854 Naskiĝas la matematikisto Giuseppe Veronese. Li malkovris la “surfacon de Veronese”, ŝlosilan ideon en la geometrio kiu esploras la formojn en spacoj de pliaj dimensioj.

8- 2023 Forpasas la entomologo Yiau-Min Huang. Elstaras ŝiaj reserĉoj pri tiuj kuloj implikitaj ĉe la transmisio de dengo, ĉikungunjo, zikao, kaj flava febro.

9- 1930 Naskiĝas la virusologo Albert Kapikian. Li identigis la viruson de Norwalk (specon de noroviruso) kaj disvolvis la unuan vakcinon kontraŭ rotaviruso. Ambaŭ virusoj estigas gastroenteritojn.

10- 28 a.K. Astronomoj de la dinastio Han en Ĉinio ateste dokumentigas sunan makulon, unu el la unuaj skribitaj registroj pri tiu astronomio fenomeno.

11- 1933 Naskiĝas Anna Marguerite McCann. Ŝi estas pioniro en la subakva arkeologia fako ekde la 1960-aj. Ŝi komencis subnaĝi kun Jacques Cousteau, esplorante antikvajn romiajn vrakojn, proksime al Marsejlo.

12- 1950 Naskiĝas la filologo Ana María Cano González. Rimarkindaj estas ŝiaj studoj  pri la astura lingvo el la valo de Somiedo. Ŝi prezidis la Akademion de la Astura Lingvo dum 16 jaroj.

13- 2016 Estas lanĉita la sondo Marumasat I, kadre de la eduka projekto NOSA (Galegia Lerneja Pri-spaca Agentejo). La sondo ascendis ĝis 25.000 metroj kaj poste eblis ĝin sukcese rehavi.

14- 1988 Naskiĝas la geologo kaj astronaŭto de la NASA Jessica Watkins. En 2022 ŝi iĝis la unua nigra virino kiu faras long-daŭran mision ĉe la Internacia Spaca Stacio.

15- 1991 Forpasas la historiisto Amadou Hampâté Bâ. Li faris etnologiajn esplorojn kaj kompilis afrikajn tradiciojn, estas daŭre memorata lia frazo “Kiam oldulo mortas, biblioteko brulas”.

16- 1888 La inventisto kaj elektra inĝeniero Nikola Tesla prezentas sian sistemon, kiu celas generi kaj transmisii alternan kurenton, bazo por la grand-skala elektrizado.

17- 1912 Naskiĝas la inventisto Mary Kenner. Ŝi estas konata pro la disvolvo de sanitara rimeno alĝustigebla kun akvo-imuna poŝo por kompresoj, kiu celis eviti tion, ke menstrua sango makulu vestaĵojn.

18- 2026 Internacia Tago de Muzeoj. Temas pri taŭga tago por memor(ig)i tion, ke sciencaj muzeoj ludas fundamentan rolon por ke scienco alvenu al la tuta socio.

19- 1966 Oni aljuĝas la Premion pri Teknika Esplorado “Juan de la Cierva” al Piedad de la Cierva Viudes, pro ŝia laboro pri fabrikado de fajr-imunaj brikoj per rizo-ŝeletoj.

20- 1570 La kartografo Abraham Ortelius Publikigas Theatrum Orbis Terrarum (Teatro de la Teraj Cirkloj), la unuan modernan atlason kiu kunigis koherajn mapojn de la mondo, establante la komenciĝon de scienca kartografio.

21- 1904 Naskiĝas la paleobotanikisto Emily Dix, fakulino pri fosiliaj plantoj el la karbo-periodo. Ŝiaj esploroj sude de Kimrio helpis kompreni la formadon de karbo kaj la vegetaĵan historion de la Tero.

22- 2026 Oni festas la Internacian Tagon de Biologia Diverseco, kiu memorigas la gravecon protekti la diversecon en la Tera vivo kaj la ekosistemojn kiuj ĝin subtenas.

23- Forpasas la sciencisto Olumbe Bassir. Liaj ĉefaj reserĉoj centriĝis pri nutrado kaj nutraĵaj toksinoj. Li defendis sciencon kiel ilon por paco kaj disvolviĝo.

24- 1870 Naskiĝas la botanikisto Ynes Mexia. Ŝi rikoltis pli ol 145.000 plantojn en Ameriko. Ŝia laboro ebligis malkovri centojn da novaj specioj kaj grandigi la tutmondan botanikan scion.

25- 1919 Naskiĝas la matematikisto kaj logikisto Raymon Smullyan. Li estas fama pro siaj divenaĵoj, filozofio kaj magio, kombinante amuzon kaj racion per libroj kiuj inspiris generaciojn.

26- 1799 Naskiĝas la naturisto Felipe Poey Aloy. Li pristudis la fiŝojn de Kubo dum 50 jaroj. Lia verko Ictiologia Cubana (Kuba fiŝo-scienco) estas esenca al zoologio kaj estis integre publikigita en 2000.

27- 1332 Naskiĝas la historiisto, sociologo geografo kaj filozofo Ibn Ĥaldun. Oni lin konsideras la patron de sociologio, kaj lia verko Al-Muqaddimah (Prologo al sciaro) esploris kiamanere funkcias socioj, ekonomio kaj politiko.

28- 1927 Naskiĝas la kemiisto Xu Xiaobai. Ŝi esploris fluoreskajn materialojn kaj ĥemiajn kompleksojn, helpante antaŭeniri pri lampo-sciencoj, kaj pri la esplorado de aromaj hidrokarbonoj.

29- 1970 Forpasis la ekologo kaj akvo-sciencisto Kathleen E. Carpenter. Ŝi elstaris pro siaj esploroj de la efikoj de mineja poluo ĉe akvaj organismoj. En 1928 ŝi publikigis la unuan britan libron pri akvo-scienco.

30- 1963 Naskiĝas Helen Patricia Sharman, ĥemiisto kaj kosmonaŭto. En 1991 ŝi iĝis la unua brito kiu vojaĝas spacen, kaj la unua virino kiu vizitas la spacan stacion Mir.

31- 1887 Naskiĝas la fungo-sciencisto Ethel Mary Doidge. Danke al ŝiaj konoj pri bakterioj kaj fungoj, ŝi sukcese solvis gravajn problemojn pri agrikulturo.