monda lingvo

monda lingvo

miércoles, 22 de septiembre de 2021

Likenoj: specimenoj de perfekta simbiozo 

 (Unue, ni vidu kelkajn bazajn sciigojn pri tiu afero)

- Talofitoj estas plantoj, foje unuĉelaj sed kutime plurĉelaj. Tiuj ĉeloj konsistigas ian korpon nomatan talo. Algoj apartenas al al talofitoj, kaj tradicie oni almetis en tiu ĉi grupo ankaŭ bakteriojn, fungojn kaj likenojn.
 
- Algoj estas plantoj kies talo estas longaj filamentoj aŭ lamenoj. Sed ili ne havas radikojn nek foliojn. Ĉiuj algoj havas klorofilon kaj nutras sin per fotosintezo (tial, ili nomiĝas aŭtotrofaj =memnutrantaj)
 
- Fungoj nutras sin per aliaj vivaj estaĵoj (t.e. ili estas heterotrofaj) kaj ili ne havas klorofilon.

 - Talo estas la vegeta parto de talofitoj. Ĝi havas nek tigon, nek foliojn nek radikojn

  (Kaj nun ni klarigu kio estas likenoj)

 Likenoj estas la rezulto de la asocio de cianoplantoj (kutime, unuĉelaj verdaj algoj) kun fungoj. Verdire, likeno estas fungo kiu deformiĝas celante ŝirmi ene de ĝia micelio (= radikoj) iun specion de verdaj aŭ bluaj algoj. Tiuj ĉi algoj provizas al fungo kelkajn jam ellaboratajn substancojn kiujn fungo bezonas por vivi. Kompense, la algo trovas ĉe la fungo protekton kontraŭ varmo kaj sekeco, kiuj al unuĉela planto estus mortiga.

  La evolución de los líquenes y la simbiosis en los últimos 250 millones de  años – Naturaleza con Derechos

  Tiu asocio, profitodona al ambaŭ partioj, estas nomata simbiozo. Eble, en la tuta animala kaj vegetaĵaj regnoj ne ekzistas pli elstara ekzemplo de simbiozo. Likenoj troviĝas sur trunkoj, ŝtonoj, muroj aŭ simple sur forlasitaj terenoj, rezultigante krustojn, membranojn kaj strangajn foliecajn vegetaĵojn.

  Kelkaj likenoj estas utiligeblaj en farmacio kaj en tinkturado. Kaj ekzistas kelkaj kiuj estas eĉ manĝeblaj. Tiel, en tempoj de militoj aŭ de grava malsatego, homoj anstataŭigis panon per likenoj. Ĉe arktaj regionoj, boacoj serĉas ilin sub neĝoj por nutri sin.
  
 Likenoj okupas ĉirkaŭ 8% de la Tera surfaco. Verdire, ili loĝas kaj vivas en ĉiu ajn loko aŭ natura habitato, escepte de dezertoj.
 
Fine, ni vidu la PIV-an difinon pri likeno: "biologia grupo de fungoj simbiozantaj kun algo (preskaŭ ĉiam verda-algoj) aŭ kun cianobakterio (blua-algo)". 
 
 Los líquenes no engañan: las zonas ganaderas de Cataluña están contaminadas  por amonio

No hay comentarios:

Publicar un comentario