RAFAEL ZABALETA, ANDALUZA PENTRISTO.

   Rafael Zabaleta (1907-1960) estis hispana pentristo kiu naskiĝis kaj mortis en Kesado (hispanlingve: Quesada), kiu estas vilaĝo situanta ĉe la orienta parto de la provinco Ĥaeno (hispanlingve: Jaén), en la regiono Andaluzio sude de Hispanio. Tia detalema klarigo pri la situo de la loko kie Zabaleta naskiĝis estas grava, ĉar la plejmulto el liaj verkoj temas pri aferoj rilataj al la tradicia laŭmora vivado de Kesado kaj ties enloĝantoj.

  En 1925 Zabaleta vojaĝis al Madrido cele studi ĉe la Supera Lernejo de Belaj Artoj de San Fernando. Du jarojn poste li estis nomumata por la posteno de delegito de la Nacia Arta Trezoro.  

   Dum la Hispana Interna Milito (1936-1939) Zabaleta montris neŭtralan sintenon, kvankam li iom laboris por la registaro de la Dua Hispana Respubliko. Dum tiuj jaroj li verkis pli ol 50 desegnaĵojn kiuj temis pri la teruro (kaj la teroro) de la milito. Post la fino de la konflikto li estis arestata de la aŭtoritatuloj pro tio ke li posedis tiujn “kulpigajn” desegnaĵojn, pri kiuj oni menciis supre. Tiel, li estis akuzata pro suspekta “republikemeco”. Tial, li estis enfermata dum iom da tempo en koncentrejo kaj poste en prizono en la ĉefurbo de la provinco Ĥaeno. Bedaŭrinde, tiuj verkoj (kiuj konsistis ĉefe el desegnaĵoj) estis konfiskataj  kaj tuj poste detruataj. Laŭ la opinio de tiuj homoj kiuj vidis tiujn desegnaĵojn, temis, (pro ties forta “drameco”)  pri tre impresaj kaj estimindaj verkoj, almenaŭ el arta vidpunkto.

  Zabaleta vojaĝis en Parizon kaj tie li konatiĝis kun Picasso kaj kun aliaj gravaj tiuepokaj hispanaj pentristoj.

  Tra sia artista vivo, Zabaleta akiris kelkajn premiojn kaj artajn rekompencojn. Unu el la plej gravaj estis la premio de Unesko ĉe la Bienalo de Hispanamerika Arto en la jaro 1956. Tiun saman jaron li partoprenis la Mediteranean Bienalon de Aleksandrio ( Egiptio).

  

   Ankaŭ menciinde estas lia prezentado de 16 oleo-pentraĵoj kaj 10 desegnaĵoj ĉe la hispana pavilono okaze de la Bienalo de Venecio en la jaro 1960.

Elstaras ankaŭ la fakto ke Zabaleta ilustris , per multaj el siaj desegnaĵoj, libron titolitan La solulo kaj la sonĝoj de Kesado, verkita de la fama (kaj Nobel-premiita) verkisto Camilo José Cela.

Dum la jaro 1960 oni komencis la konstruadon  de la Muzeo Zabaleta de Kesado. Ĝi estis inaŭgurata en 1962, kaj poste estis ĝi rekonstruata (en alia parto de la vilaĝo) ekde 1993, por enhavigi la grandan nombron da pentraĵoj kiujn la muzeo  jam posedis tiutempe.

Oni devas aldoni ke, nuntempe, tiu municipa muzeo ankaŭ enhavas kolekton da memoraĵoj pri la vivo kaj verkaro de Miguel Hernández, fama hispana poeto (“La poeto de l’ popolo”) kiu, kvankam naskiĝinta en urbeto de la provinco Alikanto, multe rilatis a la provinco Ĥaeno. Krome. li edziĝis al virino de Kesada deveno.

   Ankaŭ rakontinde estas ke, omaĝe al Rafael Zabaleta, de antaŭ multaj jaroj oni organizas en Kesado internacian konkurson de pentrarto, per kiu oni aljuĝas multajn diversajn premiojn al junaj kaj profesiaj pentristoj el la tuta mondo. En la jaro 2017 oni okazigis la 47-an fojon de tiu konkurso.

    Se oni demandus kiu estas la stilo de la pentrarto de Zabaleta, oni povus respondi ke temas ĉefe pri la t.n. ekspresionisma stilo. Kelkaj fakuloj opinias ke Zabaleta estis reprezentanto de ia realisma ekspresionismo, ĉu “sombra”, ĉu “luma”. Direndas ke parto de la verkaro de Zabaleta povas esti ja difinita kiel postkubismo. Fakte, Zabaleta akceptis la artan influon de elstaraj pentristoj kiel Cezanne, Van Gogh, Matisse kaj, plej ĉefe, Picasso.

La plej ŝatataj temoj kiujn li priverkas ĉe siaj pentraĵoj estas la pejzaĝoj de lia naskiĝa regiono, scenaĵoj ĉerpitaj el ĉiutagaj moraj viveroj, kamparanaj laboroj, ktp. Ĉe sia verkaro, Zabaleta tre ofte figuras falĉistojn, oliv-rikoltantojn kaj tipajn homojn de lia regiono, inkluzivante portretojn kaj eĉ grandan nombron de nudaĵoj.

Nuntempe la pentraĵoj de Zabaleta estas ekspoziciitaj , krom en Kesado, en multaj aliaj muzeoj de Hispanio kaj de la tuta mondo. Tiel, oni povas ĝui liajn verkojn en muzeoj de Novjorko, Bonaero, Lisbono, Tokio kaj aliaj tra la mondo.

 ASTERIKS

    Tiu ĉi artikolo temas pri la fama komiksa rolulo kiu nomiĝas Asteriks (franclingve kaj hispanlingve konata kiel Astérix). La kialo de mia decido verki iom pri tiu komiksa rolulo estas ke mi ekŝatis ĝin ekde mia infanaĝo (mi estis nur 9 jaraĝa!!) kaj ke tiu ŝatado daŭris dum pli ol 40 jaroj, ĝis mia nuntempa aĝo.

    La kreintoj de tiu komiksa serio estis du francoj: René Goscinny (mortinta en 1977), kiu estis la skriptisto;  kaj Albert Uderzo, kiu estis la desegnisto. René Goscinny estis ankaŭ la skriptisto de aliaj tre famaj franclingvaj komiksaj serioj kiel Lucky Luke, la “Eta Nikolaso” aŭ la “Granda veziro Iznogoud”. Siaflanke, Albert Uderzo, kiu ankoraŭ vivas, prenis la taskon fari la tekstojn de la libroj post la morto de Goscinny. Antaŭ nur kelkaj jaroj, li finfine cedis la taskon de la skriptado kaj desegnado de la “aventuroj de Asteriks” al aliaj pli junaj francaj aŭtoroj (s-roj: Jean Ferri kaj Didier Conrad).

  Sed, unue, por tiuj kiuj ne konas tiun komikson, kiu estas Asteriks? Nu, Asteriks estas la nomo de gaŭla heroo (fakte, militisto) kiu loĝis en vilaĝeto situanta en la nordo de Francio dum la tempoj de la romia registo Julio Cezaro, ĉirkaŭ la jaro 50 a.K. 

  Por tiuj kiuj ne scias kion signifas “gaŭlo”, mi klarigas ke per tiu vorto oni nomas keltajn loĝantojn de Francio dum antikvaj historiaj tempoj, precipe dum la jarcentoj kiuj situas antaŭ kaj dum la romia superrego.

   La ĉefa rolulo de tiuj bildrakontoj estas, kiel dirite, tiu malgranda gaŭla homo kiu nomiĝas Asteriks. Sed ankaŭ, kaj kune kun li, tre grave ĉefrolas aliaj “herooj”, kies nomoj estas jenaj: Obeliks (dika kaj tre malsprita homo kiu estas la plej proksima amiko de Asteriks), Miraklomiks (la druido de la vilaĝeto), Malmuziks (la vilaĝa poeto - muzikisto) kaj Moŝtiks (la ĉefo de la tribo). Ĉe la romia flanko elstaras Julio Cezaro, verhistoria persono kiu aperas en preskaŭ ĉiu numero de la komiksoj. Ankaŭ aliaj verhistoriaj personoj aperas en kelkaj libroj de tiu serio, kiel Vercingetoriks (gaŭla heroo) Kleopatro (egipta reĝino), aŭ Bruto (romia politikisto, kiun Cezaro konsideris “sian filon”).

    Dum la tuta serio ne mankas ankaŭ aliaj roluloj, kiuj kelkfoje ankaŭ havas gravan rolon ene de la rakontoj. Temas kutime pri homoj kiuj apartenas al aliaj antikvaj triboj kiuj loĝas en landoj kiuj estis ankaŭ invaditaj kaj okupitaj de la romiaj legioj. Asteriks kaj siaj amikoj estas ĉiam pretaj helpi tiujn “subprematajn” popolojn atingi ilian liberecon. Aparte menciindaj estas la “piratoj”, kiuj estas kompatindaj “aĉuloj” kies ŝipo, malbonŝance, ĉiam sinkas. Rimarkinda estas ke unu el tiuj piratoj (temas pri unuokula, lignakrura kaj tre “filizofema” maljunulo), ĉiam deklamas ian latinan frazon dum la pirata ŝipo estas sinkanta. Originaleco, spriteco, humureco kaj kler(ig)eco unuiĝas en tiuj mirindaj bildrakontoj.

  Dum la tuta serio, ekde la komenco, la romiaj legioj intencas konkeri la gaŭlan vilaĝon, uzante ĉiuspecajn rimedojn, ĉu perfortaj au inĝeniaj. Tamen, ciam  okazas ke danke al la “magia pocio” kaj al spriteco de Asteriks kaj aliaj roluloj, la romianoj estas ĉiam venkitaj. Do, tiuj malgrandaj, humilaj kaj liberecamantaj homoj venkas, fojo post fojo, la ĉiopovan romanan Imperion. Tra la vinjetoj ne mankas historiaj referencoj (kutime tre ĝustaj) latinaj frazoj kaj multe da humuro. Vere legindaj libroj.

   Do, la historioj rakontas la aventurojn de la loĝantoj de la gaŭla vilaĝeto, kiu neniam kapitulacis al “romia invadanto”. Do, okazis ke la tuta “Gaŭlujo“ (praa Francujo) estis konkerita de la romia armeo, escepte de tiu ribelema vilaĝo. Kompreneble, tiuj ribelemuloj ne povis rezisti la forton de la romianoj per sia ”naturaj“ rimedoj. Ĉar la vera armilo kiun ili havas estas sekreta kaj mirakla pocio (trinkaĵo) kreita de la druido Miraklomiks. Danke al tiu trinkaĵo, iu ajn homo kiu trinkas iom da ĝi, atingas ”superhoman“ forton kaj , tiel, la gaŭloj tre facile venkas la invadantojn romianajn en ĉiu fojo kiam ili frontas kaj batalas unuj kontraŭ la aliaj.

   La unuaj komiksoj de tiuj historioj estis publikigitaj dum la jaro 1959. Kiam la morto de Goscinny okazis en 1977, jam estis eldonitaj 25 numeroj de la serio. Poste, S-ro Uderzo daŭrigis la serion per aliaj novaj 10 libroj. Ekde 2012,(post longa periodo de trejnado kaj lernado gvidita de Uderzo mem) skriptisto Jean-Yves Ferri kaj desegnisto Didier Conrad daŭrigas la taskon krei novajn aventurojn.

   Tiuj "aventuroj de Asteriks" estas tradukitaj al pli ol 100 lingvoj, inkluzivante inter ili kelkajn lingvojn tiel "kuriozajn" kiel la latinan, la antikvan grekan kaj kelkajn kreolajn dialektojn.   

   Ĉu ankaŭ en Esperanto? Jes, kompreneble. De antaŭ multaj jaroj oni povas legi kaj ĝui tiujn mirindajn komiksojn en la internacia lingvo, kvankam, verdire, nur kelkaj numeroj estas ĝis nuntempe tradukitaj kaj eldonitaj kaj disponeblaj. Temas pri la jenaj numeroj: Asteriks la Gaŭlo (1979), Asteriks Gladiatoro (1994), Asteriks kaj Kleopatra (1995), Asteriks kaj la Normanoj (1996) kaj Asteriks ĉe la Olimpiaj Ludoj (1996). Eble pliaj aventuroj estos tradukataj en la zamenhofan lingvon. Ni esperu kaj atendu! Dume, ni ĝuu tiun senegalajn, originalajn kaj belegajn komiksojn. Eble, post iom da legado, ni ĉiuj povos diri, kune kun Obeliks, la faman frazon: “tiuj romianoj frenezas...!”